ਭੀਰੀ ਅਮਲੀ ਦੀਆਂ ‘ਬਾਬੇ ਸੈਂਟੇ’ ਨੂੰ ਅਰਜ਼ਾਂ.........ਵਿਅੰਗ / ਮਨਦੀਪ ਖੁਰਮੀ ਹਿੰਮਤਪੁਰਾ (ਇੰਗਲੈਂਡ)

ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ‘ਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਆਇਆ ਨੰਬਰਦਾਰਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਮੁੰਡਾ ਸਤਵਿੰਦਰ ਫਾਟਕਾਂ ਤੋਂ ਡਰੀ ਗਾਂ ਵਾਂਗ ਓਪਰਾ ਓਪਰਾ ਜਿਹਾ ਝਾਕਦਾ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਦ ਆਏ ਸਤਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹੋਣ ਪਰ ਲੋਕ ਉਸ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਸਤਵਿੰਦਰ ਦਾ ਹੀ ਚਿਹਰਾ ਯਾਦਾਂ ‘ਚ ਵਸਾਈ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਜਦ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵਲੈਤੋਂ ਮੁੜੇ ਸਤਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਤੱਕਿਆ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਰੇ ਇਹੀ ਕਹਿ ਉੱਠੇ ਕਿ...... ਆਹ ਕੀ ਆ ਗਿਆ? ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਚੰਭਿਤ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਡੱਬੀਦਾਰ ਪਰਨਾ ਸਿਰ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਸਤਵਿੰਦਰ ਹੁਣ ‘ਸੈਂਟੀ’ ਬਣਕੇ ਕੰਨਾਂ ‘ਚ ਦੋ ਦੋ ਵਾਲੀਆਂ ਜੋ ਪਾਈ ਫਿਰਦਾ ਸੀ, ਗਿੱਚੀ ‘ਚ ਇੱਕ ਗੁੱਤ ਜੋ ਬਣਾਈ ਫਿਰਦਾ ਸੀ, ਗੋਡਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਟੀ ਹੋਈ ਪੈਂਟ ਜੋ ਪਾਈ ਫਿਰਦਾ ਸੀ, ਗਲ ‘ਚ ਇੱਕ ਮੋਟੀ ਸਾਰੀ ਸੰਗਲੀ ਜੋ ਲਮਕਾਈ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਢਿਲਕੂੰ ਢਿਲਕੂੰ ਕਰਦੀ ਪੈਂਟ ਤੇ ਉਹਦਾ ਧਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਰੂਪ ਦੇਖਕੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਬੁੜ੍ਹੀਆਂ ਫੂ ਫੂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਸਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਤਵਿੰਦਰ ਲਈ ਤਾਂ ਵਲੈਤ ਦਾ ਫ਼ੈਸ਼ਨ ਸੀ ਪਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜੁਆਕ ਉਸ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ‘ਸੈਂਟੀ’ ਨੂੰ ਦੇਖਕੇ ਇਉਂ ਲਾਚੜੇ ਫਿਰਦੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਤੁਰਦੀ ਫਿਰਦੀ ਬਿਨਾਂ ਟਿਕਟੋਂ ਸਰਕਸ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਆ ਗਈ ਹੋਵੇ।


ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਉਦਰੇਵੇਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੈਂਟੀ ਵੀ ਕੋਈ ਪਲ ਖਾਲੀ ਨਹੀ ਸੀ ਜਾਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਲਟਕਾਏ ਬੌਣੇ ਜਿਹੇ ਵੀਡੀਓ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਮੂਵੀ ਬਣਾਉਣ ਬਹਿ ਜਾਂਦਾ। ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਰੂੜੀਆਂ, ਗਹੀਰਿਆਂ, ਬਲਦਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ, ਸਰਕਾਰੀ ਮੇਹਰਬਾਨੀਆਂ ਸਦਕਾ ਮੁਸ਼ਕ ਮਾਰਦੇ ਛੱਪੜਾਂ, ਗਲੀਆਂ ‘ਚ ਖੜ੍ਹੇ ਚਿੱਕੜਾਂ, ਮਾਸਟਰਾਂ ਬਿਨਾਂ ਖਾਲੀ ਸਕੂਲਾਂ, ਬੱਸ ਅੱਡੇ ‘ਚ ਬਿਨਾਂ ਹੱਥ ਡੰਡੀ ਤੋਂ ਖੜ੍ਹੇ ਨਲਕੇ, ਬੁਢਾਪਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਲੈਣ ਲਈ ਬੈਂਕ ਦੇ ਬਾਹਰ ਧੁੱਪੇ ਚੌਂਕੀ ਭਰ ਰਹੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ.... ਗੱਲ ਕੀ ਥਾਂ ਥਾਂ ਦੀ ਮੂਵੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸਾਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਇੱਕ ਵੇਲੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕੈਮਰੇ ‘ਚ ਕੈਦ ਕਰਕੇ ਲੈ ਜਾਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਈ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ। ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹਦਾ ਦੁਬਾਰਾ ਪਿੰਡ ਮੁੜਨ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। 
ਓਧਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਦੇ ਪਿੱਪਲ ਹੇਠਲੇ ਤਖਤਪੋਸ਼ ‘ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਜੋਟੀਦਾਰਾਂ ਦੀ ਜੁੰਡਲੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਰਾਮਰੌਲੇ ‘ਚ ਮਸਤ ਸੀ। ਭੋਲਾ ਹਨੇਰੀ, ਭਾਂਬੜ, ਟੀਲ੍ਹਾ ਤੇ ਰੂਪਾ ਚੰਗੇ ਸਰੋਤੇ ਬਣਕੇ ਉਤਲੀ ਹਵਾ ‘ਚ ਉੱਡਦੇ ਪਤੰਗ ਵਾਂਗ ਟਿਕੇ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰਾ ਜਾਣੀਕਿ ਭੀਰੀ ਅਮਲੀ ਆਪਣੀ ਬੰਸਰੀ ਵਜਾਉਣ ‘ਚ ਮਸਤ ਸੀ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਭੀਰੀ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਤੁਰੇ ਆਉਂਦੇ ਸੈਂਟੀ ‘ਤੇ ਪਈ ਤਾਂ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਧਰਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ।
-“ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਗੀ? ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਕਣਕ ‘ਚੋਂ ਘਾਟਾ ਪੈ ਗਿਆ?”, ਰੂਪੇ ਨੇ ਭੀਰੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਮਿਜਾਜ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ।
-“ਔਹ ਦੇਖੋ ‘ਕੀ’ ਤੁਰਿਆ ਆਉਂਦੈ। ਕੀਹਦੀ ਗਲਤੀ ਆ ਓਏ ਏਹ?”, ਭੀਰੀ ਨੇ ਚੌਕੜੀ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ।
-“ਇਹ ਨੰਬਰਦਾਰਾਂ ਦਾ ਸਤਵਿੰਦਰ ਆ, ਜੀਹਨੂੰ ਸੱਤੀ ਸੱਤੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ।”, ਭੋਲੇ ਹਨੇਰੀ ਨੇ ਭੀਰੀ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ‘ਚ ਰਾਮਾਇਣ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। 
-“ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਸਭ ਦੀ ਟਾਕਿੰਗ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨੀ ਮੰਗਦਾਂ।”, ਸਤਵਿੰਦਰ ਜਾਣੀਕਿ ਸੈਂਟੀ ਨੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ‘ਹੈਲੋ ਹੈਲੋ’ ਸਭ ਦੇ ਗਿੱਟਿਆਂ ‘ਚ ਮਾਰੀ ਤੇ ਵਿਹਲਾ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਬੋਲਿਆ। 
-“ਸੱਤੀ ਸਿੰਹਾਂ ਅਸੀਂ ਗਰੀਬ ਤਾਂ ਕੁਛ ਦੇਣ ਜੋਗੇ ਹੈਨੀਂ, ਕਿਸੇ ਤਕੜੇ ਘਰੋਂ ਮੰਗ ਜਾ ਕੇ... ਸ਼ੈਦ ਮਿਲਜੇ। ਕੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਤੂੰ ਆਹ...?”, ਭੀਰੀ ਨੂੰ ਅਸਲ ਗੱਲ ਤਾਂ ਸਮਝ ਨਾ ਆਈ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪਤਾ ਜਰੂਰ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।
-“ਓਏ ਇਹ ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਮੂਵੀ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਫਿਰਦੈ, ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਵੀ ਚਿੱਟੀਆਂ ਗੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਊ ਜਾ ਕੇ, ਰੱਜੇ ਪੁੱਜੇ ਘਰ ਦਾ ਮੁੰਡੈ... ਸੁੱਖ ਨਾਲ ਇਹ ਕਾਹਨੂੰ ਮੰਗੇ।”, ਟੀਲ੍ਹਾ ਸੈਂਟੀ ਦੀ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਸਮਝਾਉਂਦਿਆਂ ਪਰਨੇ ਦੇ ਲੜ ਠੀਕ ਕਰਦਾ ਬੋਲਿਆ।
-“ਅੱਛਾ... ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹਦੀ ਗੋਡਿਆਂ ਤੋਂ ਘਸੀ ਜਿਹੀ ਪੈਂਟ ਦੇਖਕੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੈਦ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਧੇਲਾ ਮੰਗਦਾ ਹੋਊ। .... ਚੰਗਾ ਬਈ ਸੈਂਟੀ ਸਿੰਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਦੱਸ ਕਿ ਥੋਡੇ ਮੁਲਕ ‘ਚ ਆਹ ‘ਕਿਸਮਿਸ’ ਕੀ ਬਲਾ ਹੁੰਦੀ ਆ। ਜੀਹਨੂੰ ਦੇਖੋ ਓਹੀ ‘ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਿਸ- ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਿਸ’ ਕਰੀ ਜਾਂਦੈ।”, ਭੀਰੀ ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਰੂਪ ‘ਚ ਮੁੜ ਆਇਆ ਸੀ।
-“ਅੰਕਲ, ਕਿਸਮਿਸ ਨਹੀਂ.... ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ ਹੁੰਦੀ ਐ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਕੰਟਰੀ ਦਾ ਮੇਨ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆ। ਇਸ ਦਿਨ ਸੈਂਟਾ ਕਲੌਜ਼ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗਿਫਟਸ ਤੇ ਸਵੀਟਸ ਦਿੰਦਾ ਹੋਂਦੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸੈਂਟਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈਗਾ।”, ਸੈਂਟੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਰਲਗੱਡ ਨਾਲ ਭੀਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣਾ ਚਾਹਿਆ।
-“ਭਰਾਵਾ ਮੇਰੇ ਖੋਪੜ ‘ਚ ਤੇਰੀ ‘ਗਰੇਜੀ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ‘ਚ ਦੱਸ।”, ਭੀਰੀ ਨੇ ਖਿਝਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। 
-“ਤੈਨੂੰ ਮੈਂ ਦੱਸਦਾਂ... ਇਹ ਗੋਰਿਆਂ ਦਾ ਦਿਨ- ਦਿਹਾਰ ਆ। ਕਹਿੰਦੇ ਆ ਬਈ ਓਸ ਦਿਨ ਕੋਈ ਸੈਂਟਾ ਬਾਬਾ ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਮਠਿਆਈਆਂ ਤੇ ਤੋਹਫੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖ ਜਾਂਦੈ। ਹੁਣ ਤੂੰ ਪੁੱਛੇਂਗਾ ਕਿ ਸੈਂਟਾ ਬਾਬਾ ਕੌਣ ਹੋਇਆ।”, ਟੀਲ੍ਹੇ ਨੇ ਸੈਂਟੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੁਣੀ ਸੁਣਾਈ ਗੱਲ ਭੀਰੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ‘ਚ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ।
-“ਮੈਂ ਐਨਾ ਵੀ ਪਾਗਲ ਨਹੀਂ, ਬਈ ਮੈਨੂੰ ਸੈਂਟੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਪਤਾ ਨੀਂ ਹੋਣਾ। ਸੈਂਟਾ ਓਹੀ ਹੁੰਦੈ ਨਾ ਜੀਹਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਲਾਲ ਟੋਪਾ ਲਿਆ ਹੁੰਦੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਤੋਤਾ ਸਿਉਂ ਅੰਗੂੰ ਉਹਦਾ ਦਾਹੜਾ ਵੀ ਦੁੱਧ ਚਿੱਟਾ ਹੁੰਦੈ। ਕਿਉਂ ਬਈ ਸੈਂਟੀ ਸਿੰਹਾਂ ਮੈਂ ਠੀਕ ਕਿਹੈ ਕਿ ਗਲਤ?”, ਭੀਰੀ ਆਵਦੀ ਦਲੀਲ ਦੇ ਕੇ ਸਤਵਿੰਦਰ ਤੋ ਹਾਮੀ ਭਰਵਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। “ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੈ.... ਤੇਰੇ ਖਿਆਲ ਮੁਤਾਬਕ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸੈਂਟਾ ਕੌਣ ਆ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਕਦੇ ਕਦੇ ‘ਬਾਬੇ ਸੈਂਟੇ’ ਦੇ ਦਾਹੜੇ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਲੱਤੇ ਤੋਂ ਇਉਂ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਸੈਂਟਾ ਬਾਬਾ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਰਾ ਹੀ ਹੋਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿਉਂ ‘ਬੱਲ’ ਬਣ ਗਿਐ, ਜਿਵੇਂ ਮਾਸਟਰ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਜਗਸੀਰ ‘ਜੈਗ’ ਬਣ ਗਿਐ, ਜਿਵੇਂ ਕਰਤਾਰੋ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕੁੜੀ ਕੁਲਵੰਤ ‘ਕੇਟ’ ਬਣਗੀ, ਜਿਵੇਂ ਆਹ ਸੱਤੀ ਤੋਂ ਸੈਂਟੀ ਬਣ ਗਿਐ, ਓਵੇਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਸੰਤੇ ਨੇ ਵੀ ਆਵਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ‘ਸੈਂਟਾ’ ਰੱਖ ਲਿਆ ਹੋਣੈ।”, ਭੀਰੀ ਦੀ ਵਜ਼ਨਦਾਰ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਸੱਤੀ ਤੋਂ ‘ਸੈਂਟੀ’ ਬਣੇ ਸਤਵਿੰਦਰ ਕੋਲ ਕੱਚਾ ਜਿਹਾ ਧੂੰਆਂ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
-“ਚੱਲ ਤੂੰ ਹੋਰ ਹੀ ਪਾਣੀ ‘ਚ ਮਧਾਣੀ ਪਾਲੀ। ਜੁਆਕ ਸਾਡੀ ਮੂਵੀ ਬਨੌਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਤੂੰ ਓਹਦੀ ਹੀ ਸੋਤ ਲਾਹੁਣ ਤੁਰ ਪਿਐਂ।”, ਟੀਲ੍ਹਾ ਭੀਰੀ ‘ਤੇ ਤਪਿਆ ਪਿਆ ਸੀ।
-“ਹਾਂ ਬਈ ਸੱਤੀ ਸਿੰਹਾਂ ਹੁਣ ਦੱਸ, ਕੀ ਬੋਲੀਏ ਮੂਵੀ ‘ਚ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਫੇਰ ਬੋਲੂੰ ਕੁਛ, ਜੇ ਬਾਬੇ ਸੈਂਟੇ ਨੂੰ ਦਿਖਾਵੇਂਗਾ ਮੂਵੀ.... ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਪਾਂ ਹਟੇ ਆਂ...।”, ਭੀਰੀ ਨੇ ਸੈਂਟੀ ਅੱਗੇ ਨਵੀਂ ਹੀ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। 
-“ਅੰਕਲ ਨੋ ਪਰਾਬਲਮ, ਤੁਸੀਂ ਬੋਲੋ ਤਾਂ ਸਹੀ।”, ਸੈਂਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਭੀਰੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਚੋਗਾ ਤਾਂ ਪਾਉਣਾ ਹੀ ਪਊ।
ਸੈਂਟੀ ਦੀ ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਰੂਪੇ ਵਰਗਿਆਂ ਨੇ ਭੀਰੀ ਨੂੰ ਜੰਝ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਵਾਂਗ ਸਿੰ਼ਗਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੋਈ ਓਹਦਾ ਕੁਰਤਾ ਠੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕੋਈ ਪਰਨੇ ਦੇ ਲੜ ਠੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰੂਪਾ ਇੱਲਤ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਭੀਰੀ ਦੀ ਮੁੱਛ ਨੂੰ ਵਟ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭੀਰੀ ਵੀ ਇਉਂ ਸੀਲ ਕੁੱਕੜ ਵਾਂਗ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਨੇਤਾ ਲੋਕ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਸੈਂਟੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੈਮਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਤਿਉਂ ਹੀ ਭੀਰੀ ਵੀ ਖੰਘੂਰਾ ਮਾਰ ਕੇ ਗਲ ਸਾਫ ਕਰਦਾ ਬੋਲਿਆ।
-“ਬਾਈ ਸੈਂਟਿਆ, ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਤਾਂ ਨੀ ਪਤਾ ਕਿ ਲੋਕ ਤੈਨੂੰ ਸਾਸਰੀਕਾਲ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਨੇ, ਸਲਾਮ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਜਾਂ ਕੁਛ ਹੋਰ। ਪਰ ਮੇਰੀ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੁਲਾਈ ਫ਼ਤਿਹ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰੀਂ। ‘ਗਰੇਜੀ ਮੈਨੂੰ ਬੋਲਣੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ‘ਗੋਡਾ ਮਾਰਨੀ’ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ।”
-“ਕੰਜਰਾ ਗੋਡਾ ਮਾਰਨੀ ਨੀ ਹੁੰਦੀ, ਗੁੱਡ ਮਾਰਨਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਆ।”, ਰੂਪਾ ਭੀਰੀ ਦੇ ਗਲਤ ਬੋਲਣ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਲਿਉਂ ਟੋਕਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ।
-“ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣਲਾ...... ਜੇ ਮੈਂਨੂੰ ਵਿਚਾਲਿਉਂ ਟੋਕਿਆ, ਫੇਰ ਨਾ ਕਹੀਂ ਮੈਂ ਗੋਡਿਆਂ ਹੇਠਾਂ ਲੈ ਲਿਆ। ਮੇਰੇ ਸਾਲੇ ਆਪ ਈ ਬਾਹਲੇ ਪੜ੍ਹੇ ਵੇ ਬਣਦੇ ਆ। ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਮੂਵੀ ਬਣਦੀ ਆ, ਇਹ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦਾ। ਇਹਨੂੰ ਓਨਾ ਚਿਰ ਟੇਕ ਨੀ ਆਉਂਦੀ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਕੋਈ ਚਿੰਗੜੀ ਨਾ ਛੇੜੇ। ਜੇ ਲੰਡੇ ਬੋਕ ਵਾਂਗੂੰ ਢਾਹ ਲਿਆ, ਫੇਰ ਠੀਕ ਰਹੇਂਗਾ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ‘ਗਲੈਂਡ ਨੇ ਮੂਵੀ ਦੇਖੀ..... ਬਈ ਅਬ ਬਲਬੀਰ ਸਿਉਂ ਰੂਪ ਸਿਉਂ ਕੀ ਕੁੱਤੇਖਾਣੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ।”, ਭੀਰੀ ਰੂਪੇ ਨੂੰ ਝਾੜਦਾ ਬੋਲਿਆ।
-“ਚਲੋ ਅੰਕਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਬਾਬਾ ਸੈਂਟਾ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਾਣਦਾ ਈ ਹੋਊ।”, ਸੈਂਟੀ ਨੇ ਭੀਰੀ ਨੂੰ ਮਿੱਠੀ ਗੋਲੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
-“ਬਾਈ ਸੈਂਟਿਆ, ਇੱਕ ਬੇਨਤੀ ਆ.. ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਆਵਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫੇ ਦਿੰਨੈਂ, ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਵੀ ਕਦੇ ਗੇੜਾ ਮਾਰਜੀਂ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਜੁਆਕ ਵਿਚਾਰੇ ਐਸੇ ਵੀ ਨੇ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਏਹ ਵੀ ਨੀ ਪਤਾ ਕਿ ਖਿਡੌਣੇ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਆ। ਵਿਚਾਰੇ ਮਾਂ ਪਿਉ ਨਾਲ ਭੱਠਿਆਂ ‘ਤੇ ਇੱਟਾਂ ਪੱਥਣ ਲਈ, ਹੋਟਲਾਂ ‘ਤੇ ਭਾਡੇ ਮਾਂਜਣ ਲਈ, ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੀਰ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਨੇ। ਜਿਹੜੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ‘ਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਨੇ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਰੱਬ ਈ ਰਾਖੈ। ਡਿਗਰੀਆਂ ਚੱਕੀ ਫਿਰਦੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮਾਸਟਰਾਂ ਦੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਹੱਡ ਸੇਕੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਂ ਕੀ ਭੇਜਣੇ ਆ, ਵਿਚਾਰੇ ਜੁਆਕਾਂ ਨੂੰ ਚੌਲ- ਦਲੀਆ ਖੁਆ ਕੇ ਵਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦੈ। ਓਹ ਕਾਪੀ ਕਿਤਾਬ ਭਾਵੇਂ ਘਰੇ ਭੁੱਲ ਜਾਣ ਪਰ ਚੌਲ ਖਾਣ ਵਾਲੀ ਕੌਲੀ ਨੀਂ ਭੁੱਲਦੇ। ਜੇਹੜੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਹੇ ਉਡਾਰ ਆ ਮੇਰਾ ਮਤਬਲ ਆ ਬਈ ਮੁੱਛਫੁੱਟ ਆ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੱਤ ਨਸਿ਼ਆਂ ਨੇ ਮਾਰੀ ਪਈ ਆ। ਜਿਹੜੇ ਕੌਡੀ ਕੂਡੀ ਖੇਡਦੇ ਆ, ਓਹ ਕਮਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਆਲੇ ਟੀਕੇ ਲਾ ਲਾ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੇ ਆ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੀ ਪਤਾ ਕਿ ਬਾਦ ‘ਚ ਗੁਰਦੇ ਖਰਾਬ ਹੋਣਗੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਨਾਮਰਦ ਹੋਣਗੇ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਭਰਾਵਾ! ਧਰਮੀ ਕਰਮੀ ਬੰਦੇ ਵੀ ਨਸਿ਼ਆਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ ਆ। ਚੱਲ ਸਾਡੇ ਅਰਗੇ ਕੰਧੀ ‘ਤੇ ਰੁੱਖੜਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਆ... ਪਰ ਵਿਚਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਜੁਆਕਾਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣੂੰ ਜਿਹੜੇ ਜੁਆਨੀ ‘ਚ ਈ ਭੁੱਕੀ ਫੀਮਾਂ ਗਿੱਝਗੇ। ਭਰਾਵਾ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ‘ਚ ਤਾਂ ਨ੍ਹੇਰ ਆਇਆ ਪਿਐ, ਜਿਹੜੇ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਫਾਜਤ ਕਰਨੀ ਆ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਿ ‘ਤੇ ਹੀ ਨਸ਼ੇ ਵਿਕਦੇ ਆ। ਲੰਡੂ ਜੇਹੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਵੇਲੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸਿ਼ਆਂ ਜਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਚਾਟ ਪਾ ਕੇ ਵੋਟਾਂ ਖਰੀਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਲੈ ਹੋਰ ਸੁਣ..... ਪੰਜਾਬ ‘ਚੋਂ ਨਸ਼ੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਢਿੰਡੋਰਾ ਪਿੱਟਣ ਆਲੇ ਸਭ ਚਿੱਟੇ ਨੀਲੇ ਇੱਕੋ ਜਹੇ ਈਆ। ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਵੇਲੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਚਿੱਟੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਨੀਲੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਯੂਥ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦਾ....।”
-“ਭੀਰੀ ਐਨਾ ਗਰਮ ਨਾ ਬੋਲ ਯਾਰ, ਹੋਰ ਬਾਦ ‘ਚ ਪੁਲਸ ਤੇਰੇ ਪੁੜੇ ਕੁੱਟਦੀ ਫਿਰੇ।”, ਰੂਪੇ ਨੇ ਹਮਦਰਦੀ ਜਤਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
-“ਰੂਪਿਆ ਹੁਣ ਨਾ ਰੋਕੀਂ ਵੀਰ ਬਣਕੇ, ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਵਿਉਹ ਅਰਗੇ ਲਗਦੇ ਆ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ। ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਪੁੱਛੇ ਤਾਂ ਸਹੀ...... ਮੈਂ ਤਾਂ ਕੱਲੇ ਕੱਲੇ ਦੇ ਪੋਤੜੇ ਫਰੋਲ ਦੂੰ। ਸੱਚ ਯਾਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਫੇਰ ਗੱਲੀਂ ਲਾ ਲਿਆ......... ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਮੈਂ ਸੈਂਟੀ ਸਿੰਹਾਂ?”, ਭੀਰੀ ਗਰਮਾ ਗਰਮੀ ‘ਚ ਇਹ ਵੀ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੈਮਰਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।
-“ਹਾਂ ਬਾਈ ਸੈਂਟਿਆ! ਹੁਣ ਤੈਨੂੰ ਅੰਨਦਾਤੇ ਦਾ ਹਾਲ ਸੁਨਾਉਨਾਂ, ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ‘ਪੰਪ’ ਮਾਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸਾਰੇ ਇਹਨੂੰ ਅੰਨਦਾਤਾ ਅੰਨਦਾਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਨੀਂ ਥੱਕਦੇ। ਪਰ ਕੀ ਆੜ੍ਹਤੀਆ, ਕੀ ਪਟਵਾਰੀ.... ਗੱਲ ਮੁਕਾ ਹਰ ਕੋਈ ਇਹਦਾ ਮਾਸ ਚੂੰਡਣ ਵਾਸਤੇ ਮੁੱਠੀਆਂ ‘ਚ ਥੁੱਕੀ ਫਿਰਦੈ। ਖਾਦਾਂ ਦੇ ਰੇਟ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹੀ ਜਾਦੇ ਆ। ਕਿਸਾਨ ਕਰਜਾਈ ਹੋਈ ਜਾਂਦੈ। ਮੁੜਕੇ ਇਹ ਕਹਿ ਦੇਣਗੇ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਚਾਦਰ ਦੇਖਕੇ ਪੈਰ ਨੀਂ ਪਸਾਰਦਾ। ਜੱਟ ਦੀ ਚਾਦਰ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲੀਰੋਲੀਰ ਹੋਈ ਪਈ ਆ। ਹੁਣ ਕਰੀਏ ਬੁੜ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ..... ਵਿਚਾਰੇ ਖਊਂ ਖਊਂ ਕਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਆ, ਮੰਗਵੀਂ ਮੌਤ ਨੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਮੈਂ ਸੁਣਿਐ ਤੇਰੇ ਮੁਲਕ ‘ਚ ਤਾਂ ਬੁੜ੍ਹੇ ਵੀ ਜੁਆਈਆਂ ਅੰਗੂੰ ਸੇਵਾ ਕਰਾਉਂਦੇ ਆ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਆਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਰਕਾਰ ਹੀ ਲਾਰੇ ਲਾ ਜਾਂਦੀ ਆ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਮਾਈਆਂ ਵਾਸਤੇ ਮੁਫਤ ਸਫਰ ਦਾ ਲਾਰਾ ਲਾ ਦਿੰਦੈ, ਉਹੀ ਮੁੜਕੇ ਅੱਧਾ ਕਿਰਾਇਆ ਲੈਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨ ਹੋਰ ਆ ਜਿੱਦੇਂ ਰੋਡਵੇਜ ਦਾ ਗੁੱਗਾ ਪੂਜਤਾ, ਓਦੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬੱਸ ‘ਚ ਪੈਰ ਨੀ ਪਾਉਣ ਦਿਆ ਕਰਨਾ। ਹੋਰ ਸੁਣਲਾ... ਬਾਦਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕੀਆ ਸੈਕਲ ਦੀ ਟੱਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਪੈਂਨਸ਼ਨ ਫੜਾਇਆ ਕਰੂ। ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂਈਂ ਨੀ ਕੋਈ ਡਾਕੀਆ ਆਇਆ ਜੀਹਨੇ ਟੱਲੀ ਮਾਰੀ ਹੋਵੇ, ਸੈਕਲ ਮਾਰ ਕੇ ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਬੁੜ੍ਹੇ ਦਾ ਕੂੰਡਾ ਕਰਜੇ।”
-“ਯਾਰ ਆਹ ਤਾਂ ਤਹਿ ਲਾਤੀ... ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਆ। ਪਰਸੋਂ ਈ ਕੌਰੇ ਡਾਕੀਏ ਨੇ ਨਰੰਜਣ ‘ਚ ਸੈਕਲ ਮਾਰ ਕੇ ਚੂਕਣਾ ਹਿਲਾਤਾ।”, ਭਾਂਬੜ ਆਪਣੀ ਹੀ ਪੀਪਣੀ ਵਜਾ ਗਿਆ ਸੀ। 
-“ਭਾਂਬੜਾ, ਬੋਲ ਲੈਣ ਦੇ ਯਾਰ..... ਮੇਰੀ ਮਸਾਂ ਲਿਵ ਲਗਦੀ ਆ, ਤੁਸੀਂ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੰਨੇ ਓ।”, ਭੀਰੀ ਹੁਣ ਭਾਂਬੜ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਨਰਮੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਇਆ ਸੀ।
-“ਬਾਈ ਸੈਂਟਿਆ! ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਐਨਾ ਕੁ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹੀਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪਿੰਡ ‘ਚ ਇੱਕ ਇੱਕ ਬਾਦਲ ਜ਼ਰੂਰ ਜੰਮੇ। ਭਰਾਵਾ ਬਾਦਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਦੇਖੀਂ, ਕਿਵੇਂ ਲਹਿਰਾਂ ਬਹਿਰਾਂ ਲਾਈਆਂ ਪਈਆਂ ਨੇ। ਮਲਾਈ ਅਰਗੀਆਂ ਸੜਕਾਂ, ਬਿਰਧਾਂ ਆਸਤੇ ਆਸ਼ਰਮ, ਫੁੱਲੋ- ਫੁੱਲ ਬਿਜ਼ਲੀ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਮਹੌਲ ਦੇਖਕੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਰਮ ਆਉਂਦੀ ਆ। ਭਰਾਵਾ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ‘ਚ ਤਾਂ ਛੱਪੜਾਂ ਦੀ ਭੜਦਾਹ ਹੀ ਨੱਕ ‘ਚ ਦਮ ਕਰੀ ਰੱਖਦੀ ਆ। ਬਿਜਲੀ ਆਉਂਦੀ ਨੀ, ਮੱਛਰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਗਾਣੇ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦੈ।”, ਭੀਰੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਾਰੇ ਅਕਾਸ਼ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ।
-“ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਆਲੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ‘ਚ ਵੀ ਕੋਈ ਐਸੀ ਫੂਕ ਮਾਰ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਤੇਰੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹੋਣ, ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ, ਆਵਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਜ੍ਹਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੁਛ ਕਰਨ..... ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਈ ਮੱਤ ਦੇਵੀਂ ਕਿ ਦਫਤਰਾਂ ‘ਚ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਣ ਆਉਂਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਮੁਰਗੀਆਂ’ ਨਾ ਸਮਝਣ, ਤਨਖਾਹਾਂ ‘ਤੇ ਸਬਰ ਕਰਨ, ਰਿਸ਼ਵਤ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਨਾ ਪੱਟਣ, ਭਰਾਵਾ ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਖਾਖੀ ਵਰਦੀ ਆਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਮੱਤ ਦੇਵੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤੇਰੇ ਮੁਲਕ ਵੱਲ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ‘ਖਿਆਲ’ ਰੱਖਦੇ ਆ... ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ‘ਪਾਸਕੋਰਟ’ ਬਣਾਉਣਾ ਹੁੰਦੈ ਤਾਂ ‘ਐਨਕੁਆਰੀ’ ਵੇਲੇ ਇਹ ਵੀ ‘ਪੂਜਾ’ ਕਰਾਏ ਬਗੈਰ ਘੁੱਗੀ ਨੀਂ ਖੰਘਣ ਦਿੰਦੇ ...... ਸਾਡੇ ਪੀਰ ਪੈਗੰਬਰ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤਾਂ ਦੇ ਦੇ ਥੱਕਗੇ, ਹੋ ਸਕਦੈ ਤੇਰੇ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਹੀ ਲੋਕ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਖਾਂ ‘ਚ ਮਾਰਨੋਂ ਹਟ ਜਾਣ, ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਿ ‘ਤੇ ਨਸ਼ੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਹੋਣੋਂ ਰੁਕਜੇ, ਹੋ ਸਕਦੈ ਮੇਰੇ ਅਰਗੇ ਲੱਖਾਂ ਨਸਿ਼ਆਂ ਦੇ ਖੂਹਾਂ ‘ਚ ਡੁੱਬਣੋਂ ਬਚ ਜਾਣ।”, ਭੀਰੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ‘ਚ ਹੰਝੂ ਤ੍ਰੇਲ ਦੇ ਤੁਪਕਿਆਂ ਵਾਂਗ ਚਮਕਣ ਲੱਗ ਗਏ ਸਨ।
-“ਭੀਰੀ ਯਾਰਾ, ਹੁਣ ਨਾ ਐਹੋ ਜੀਆਂ ਰੋਣ ਆਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀਂ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਵੀ ਰੋਣ ਨਿੱਕਲਜੂ। ਨਾਲੇ ਬਾਬਾ ਸੈਂਟਾ ਕੀ ਕਹੂ? ਤੂੰ ਤਾਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਤਵਾ ਧਰ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਨੈਂ ਜੇਹੜਾ ਲੋਟ ਆਉਂਦੈ, ਕਦੇ ਸਿਫਤ ਕੀਤੀ ਆ ਕਿਸੇ ਦੀ? ਸਰਕਾਰਾਂ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਸਕੀਮਾਂ ਦੇਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ, ਦਾਲਾਂ ਆਟਾ ਦੇਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ, ਆਪਣੇ ਸੰਤ ਬਾਬੇ ਤੇ 'ਬਾਹਰਲੇ' ਵੀਰ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਆਹ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਕਦੇ ਸਿਫਤ ਵੀ ਕਰ ਲਿਆ ਕਰ ਕਿਸੇ ਕੰਜ਼ਰ ਦੀ।”, ਰੂਪਾ ਆਪਣਾ ਰੋਣ ਜਿਹਾ ਰੋਕਦਾ ਭੀਰੀ ਨੂੰ ਮੁਫਤੀ ਮੱਤ ਦੇ ਬੈਠਾ ਸੀ।
-“ਸੈਂਟੀ ਸਿੰਹਾਂ, ਕੈਮਰਾ ਬੰਦ ਕਰੀਂ ਮਾੜਾ ਜਿਆ, ਪਹਿਲਾਂ ਏਹਦੀ ਦਸੱਲੀ ਕਰਾ ਦਿਆਂ।", ਭੀਰੀ ਪੈਂਤਰਾ ਜਿਹਾ ਕੱਢਦਾ ਬੋਲਿਆ। ਸਭ ਨੂੰ ਏਹੀ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਭੀਰੀ ਜਰੂਰ ਰੂਪੇ ਨਾਲ ਜੂੰਡੋ- ਜੂੰਡੀ ਹੋਊ, ਪਰ ਵਾਪਰਿਆ ਉਲਟ..... ਸੈਂਟੀ ਦਾ ਕੈਮਰਾ ਵੀ ਬੰਦ ਨਾ ਹੋਇਆ।
-"ਕਦੇ 'ਖਬਾਰ ਖਬੂਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹ ਲਿਆ ਕਰ। ਕਹਿੰਦੈ ਤਵਾ ਧਰ ਲੈਂਦੈ... ਹੂੰਅ... ਕੱਲੀਆਂ ਮੁੱਛਾਂ ਈ ਆ ਕੋਲੇ, ਮੱਤ ਤਾਂ ਹੈਨੀ ਧੇਲੇ ਦੀ... ਇਹ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਗਨ ਸਕੀਮਾਂ ਦੇਣ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਲ- ਆਟਾ ਦੇਣ 'ਤੇ ਈ ਪੂਛ ਹਿਲਾਈ ਜਾਂਦੈ। ਕਦੇ ਏਸ ਗੱਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਐ ਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੰਗਤਿਆਂ ਵਾਂਗ ਮੰਗਦੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਆਦੀ ਬਣਾ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਖਾਤਿਆਂ 'ਚੋਂ ਸ਼ਗਨ ਦੇਣ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਾਤਿਆਂ 'ਚੋਂ ਹੀ ਰਾਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਐਨੇ ਜੋਕਰੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਓਹ ਆਵਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਖੁਦ ਵਿਆਹ ਸਕਣ ਤੇ ਆਵਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਆਪ ਪੇਟ ਪਾਲ ਸਕਣ? ਪਤੈ ਸ਼ਹੀਦ ਏ ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ ਸੀ? ਉਹਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 'ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਜ ਸਿਰਜੋ, ਜਿੱਥੇ ਨਾ ਗਰੀਬ ਹੋਣ ਨਾ ਦਾਨੀ।' ਜੇ ਲੋਕ ਇਹਨਾਂ ਲੀਡਰਾਂ 'ਤੇ ਝਾਕ ਰੱਖਣੋਂ ਹਟਗੇ.... ਤਾਂ ਸਮਝਲੋ ਇਹਨਾਂ ਲੀਡਰਾਂ ਦਾ ਪੱਤਾ ਕੱਟਿਆ ਜਾਊ। ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਹਰ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਕਮਾਉਣ ਜੋਗੇ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ 'ਸਹੂਲਤਾਂ' ਦਾ ਚੋਗਾ ਪਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਆ।", ਭੀਰੀ ਦੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੋਚ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਰੂਪਾ ਪੁਰਾਣੇ ਕੁੱਕੜ ਮਾਰਕਾ ਪਟਾਕਿਆਂ ਵਾਂਗ ਧੂੰਆਂ ਜਿਹਾ ਮਾਰੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
-"ਲੈ ਹੁਣ ਆਹ ਸਮੂਹਿਕ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੁਣਲਾ, ਪੁੱਤ ਪੂਰੀ ਦਸੱਲੀ ਕਰਾਕੇ ਹਟੂੰ। ਐਂਵੇਂ ਤਾਂ ਨੀ ਬਲਦਾਂ ਆਲੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦੈ ਕਿ 'ਐ ਦੇਨੇ ਵਾਲੇ ਗਰੀਬੀ ਨਾ ਦੇ, ਮੌਤ ਦੇ ਦੇ ਮਗਰ ਬਦਨਸੀਬੀ ਨਾ ਦੇ' ..... ਰੂਪ ਸਿੰਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਐਂ ਲਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਲੋਕ ਆਵਦੇ ਨੰਬਰ ਵੱਧ ਬਣਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਕਿਸੇ ਕੁੜੀ ਦਾ ਕੰਨਿਆਦਾਨ ਪਿਉ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਉਦੋਂ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦੈ ਜਦੋਂ ਵਿਆਹੁਲੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਪਿਉ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ। ਸਮੂਹਿਕ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਖਿਆ 'ਖਬਾਰਾਂ 'ਚ ਕਿਵੇਂ ਮੂਹਰੇ ਹੋ ਹੋ ਫੋਟੂਆਂ ਖਿਚਾਉਂਦੇ ਆ। ਵਿਚਾਰੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਆਲੇ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਐਂ ਮੂੰਹ ਲੁਕਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਆ ਜਿਵੇਂ ਭੁੱਕੀ ਦੇ ਕੇਸ 'ਚ ਫੜ੍ਹੇ ਬਲੈਕੀਏ ਫੋਟੂ ਖਿਚਾਉਣ ਵੇਲੇ ਲੁਕੋਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਆ। ਖਬਰਾਂ 'ਚ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦੈ ਕਿ 'ਫਲਾਣਾ ਸਿਉਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ' ਨੇ ਐਨੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਕੰਨਿਆਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਜਿਉਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ਪਿਉ ਸਿਰਫ ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮਰਿਆਂ ਵਰਗੇ ਹੋਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਗਰੀਬ ਸਨ। ਫੇਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਵੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਟੇਲੀਵੀਜਨਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਕਿ 'ਲਓ ਜੀ ਦੇਖ ਲੋ ਆਹ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗਰੀਬ ਨੇ।' ਰੂਪ ਸਿੰਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੌਣ ਕਹੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਵਦੀ ਹਉਮੈ ਨੂੰ ਪੱਠੇ ਪਾਉਣ ਦੇ ਚੱਕਰ 'ਚ ਉਹਨਾਂ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਹੋਂ। ਜੇ ਦਾਨ ਈ ਕਰਨੈ ਤਾਂ ਬਾਣੀ ਨੇ ਗੁਪਤਦਾਨ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦਾਨ ਕਿਹੈ। ਨਾਲੇ ਥੋਡਾ ਦਾਨ ਹੋਜੂ, ਨਾਲੇ ਵਿਚਾਰੇ ਗਰੀਬ ਪਿਉ ਦਾ ਮਾਣ ਹੋਜੂ! ਦਾਨ ਕਰਕੇ ਅਹਿਸਾਨ ਕਰਦੇ ਨੇ ਲੋਕ, ਦਾਨ ਲੈਣ ਆਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੂਆਂ ਐਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਨੇ ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਮੁੱਕਰ ਨਾ ਜਾਣ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹਨੂੰ ਦਾਨ ਨੀਂ ਕਹਿੰਦਾ.... ਇਹਤਾਂ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਬੇਜਤੀ ਆ। ਮੰਨ ਲਾ, ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗਰੀਬ ਮੁੰਡਾ ਆਵਦੇ ਪੈਰਾਂ ਸਿਰ ਹੋ ਕੇ ਅਮੀਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਕੋਈ ਤੇਰੇ ਅਰਗਾ ਨਲੀਚੋਚਲ ਈ ਮੇਹਣਾ ਮਾਰਜੂ ਕਿ 'ਵੱਡਾ ਬਣਿਆ ਫਿਰਦੈ... ਵਿਆਹ ਤਾਂ ਫਲਾਣਿਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।", ਭੀਰੀ ਦੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਅੱਗੇ ਰੂਪਾ ਹੁਣ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਬੇਹੇ ਪਾਣੀ 'ਚ ਬਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। 
-"ਸੈਂਟੀ ਸਿੰਹਾਂ ਕਰੀਂ ਕੈਮਰਾ ਲੋਟ... ਲੈ ਬਾਈ ਸੈਂਟਿਆ, ਗੱਲਾਂ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੀ ਪਰ ਯਾਰ ਕੀ ਕਰੀਏ? ਹੁਣ ਸਾਡਾ ਵੀ ਟੈਮ ਹੋਗਿਆ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਦਾ, ਮੱਝਾਂ ਵੀ ਰੰਭੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਜੇ ਤੇਰਾ ਟੈਮ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਆਵੀਂ ਯਾਰ, ਹੋਰ ਨਾ ਸਾਡੇ ਆਲੇ ਲੀਡਰਾਂ ਅੰਗੂੰ ਭੁੱਲ ਭੁਲਾ ਈ ਜਾਵੀਂ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖ ਕੇ ਈ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਐ ਕਿ 'ਹੈਂ ਇਹ ਮੈਂ ਰੱਖਿਆ ਸੀ?' ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਮੇਰਾ ਮਤਬਲ ਆ ਮੈਂ ਬਲਬੀਰ ਸਿਉਂ, ਭੋਲਾ ਸਿਉਂ ਨ੍ਹੇਰੀ, ਭਾਂਬੜ ਸਿਉਂ ਤੇ ਆਹ ਘਤਿੱਤੀ ਰੂਪਾ ਸਿਉਂ ਤੈਨੂੰ 'ਡੀਕਾਂਗੇ।... ਤੇ ਕਰ ਫਤਿਹ ਪ੍ਰਵਾਨ.... ਜੈ ਹਿੰਦ।", ਭੀਰੀ ਦੀਆਂ ਆਖਰੀ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੈਮਰੇ 'ਚ ਕੈਦ ਕਰਦਾ ਸੈਂਟੀ ਉਹਨਾਂ ਚਹੁੰ ਉੱਪਰ ਵੀ ਕੈਮਰਾ ਘੁੰਮਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੂਪੇ ਵਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਚਾਅ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੂਵੀ 'ਗਲੈਂਡ ਪਹੁੰਚਜੂ ਪਰ ਭੀਰੀ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਬਾਦ ਉਹਦੇ ਅੰਦਰ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਗੁੱਭ- ਗੁਭ੍ਹਾਟ ਸੈਂਟੀ ਦੀ ਮੂਵੀ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ ਸੀ।

**** 

ਮੋ: 0044 (0) 75191 12312

ਬਗ਼ਾਵਤ .......... ਕਹਾਣੀ / ਭਿੰਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ


ਗਰੀਬੂ ਨਾਂ ਦਾ ਹੀ 'ਗਰੀਬੂ' ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਘਰੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਗ਼ਰੀਬ ਸੀ। ਦਿਨੇ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਉਸੇ ਦਿਹਾੜੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਿਰਧ ਮਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪੇਟ ਭਰ ਲੈਣਾ! ਵਿਆਹ ਦੀ ਨਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈਆਸ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਵਿਆਹ-ਸ਼ਾਦੀ ਬਾਰੇ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਇਤਨੀ ਮਾੜੀ ਸੀ ਕਿ ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਦਿਹਾੜੀ ਨਾ ਮਿਲਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖਿਆਂ ਹੀਸੌਣਾਂ ਪੈਂਦਾ। ਗਰੀਬੂ ਦੀ ਮਾਂ ਬੜੀ ਸਬਰ-ਸੰਤੋਖ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸਤਿਯੁਗੀ ਔਰਤ! ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤੀਂ ਕੁਝ ਖਾਣ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲ਼ਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਗਰੀਬੂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਭੁੱਜੇਛੋਲੇ ਅਤੇ ਗੁੜ ਦੀ ਰੋੜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਨਲਕੇ ਤੋਂ ਤਾਜ਼ਾ ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਦੋਨੋਂ ਮਾਂ-ਪੁੱਤ ਢਿੱਡ ਦੀ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਇਤਨੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੁਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦੇ। ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਟਾ-ਦਾਲ ਦੀਚਲਾਈ ਸਕੀਮ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਾਈਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗ ਗਈ ਸੀ। ਇੰਨਕੁਆਰੀ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਲਿਖ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਸਨ? ਜਦਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗਰੀਬੂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, "ਮਾਤਾ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਗਾਂ ਮੱਝ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਪਸ਼ੂ?" ਤਾਂ ਬੇਬੇ ਨੇ ਇੱਕੋ ਉਤਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, "ਪੁੱਤ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਆਹ ਦੋ ਸਰੀਰ ਐ, ਇਕ ਮੇਰਾ ਤੇ ਇਕ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਦਾ, ਤੇ ਜਾਂ ਆਹਗਿੱਠ ਕੁ ਦਾ ਕੱਚਾ ਕੋਠੜਾ ਐ, ਹੋਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲੇ ਪੁੱਤ ਡੱਕਾ ਨੀ!" ਤੇ ਇੰਨਕੁਆਰੀ ਵਾਲੇ ਲਿਖ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਲਈ ਤਾਂ ਗੱਲ ਮੰਤਰੀਆਂਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਲਾਟ ਵਾਂਗ ਬਲ ਕੇ ਹੇਠ ਬੈਠ ਗਈ ਸੀ। ਜਦ ਗਰੀਬੂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ, "ਬੇਬੇ, ਉਹ ਆਟੇ ਦਾਲ ਦੀ ਸਕੀਮ ਦਾ ਕੀ ਬਣਿਆ? ਮਿਲੂ ਕੁਛ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਵੀ?" ਤਾਂ ਬੇਬੇ ਘੋਰ ਉਦਾਸੀਵਿਚੋਂ ਬੋਲਦੀ, "ਪੁੱਤ, ਜਦੋਂ ਆਪਣਾ ਰੱਬ ਈ ਬਿਗਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਫ਼ੇਰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕੀਹਦੇ ਮਿੱਤ? ਜਦੋਂ ਸਾਡਾ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਸਾਡੀ ਸੁਣਦਾ ਤਾਂ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਿੱਥੋਂ ਸੁਣੂੰ? ਦੜ ਵੱਟ ਕੇ ਈ ਜ਼ਮਾਨਾ ਕੱਟ ਪੁੱਤ! ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕਰ ਕੇ ਈਖਾਣਾ ਪੈਣੈਂ!" 
ਬੇਬੇ ਦੀਆਂ ਸੱਚੀਆਂ ਸੁਣ ਕੇ ਗਰੀਬੂ ਚੁੱਪ ਕਰ ਜਾਂਦਾ!
ਇਕ ਦਿਨ ਗਰੀਬੂ ਨਾਲ ਅੱਤ ਭੈੜ੍ਹੀ ਵਾਰਦਾਤ ਹੋਈ। ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਹੋਈ ਨਾ ਬੀਤੀ! ਗਰੀਬੂ ਹੈਰਾਨ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਉਠਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨੇ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ 'ਬਗਾਵਤ' ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ"ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ-ਮੁਰਦਾਬਾਦ" ਤੋਂ ਗਰੀਬੂ ਨੇ ਕਸੀਸ ਵੱਟ ਲਈ। ਸਿਆਸੀ ਪਰਾਟੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕ 'ਬਾਗ਼ੀ' ਹੁੰਦੇ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖੇ ਸਨ, ਧੀ-ਪੁੱਤਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਤੋਂ ਬਾਗ਼ੀ ਹੁੰਦੇ ਵੇਖੇ ਸਨ। ਅਦਾਲਤਾਂ ਤੋਂ ਮੁਜ਼ਰਮ ਭਗੌੜੇ ਹੁੰਦੇ ਸੁਣੇ ਸਨ। ਪਰਗਰੀਬੂ 'ਤੇ ਤਾਂ ਅਜੀਬ ਹੀ ਭਾਵੀ ਬੀਤ ਚੱਲੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਲੜਨ-ਝਗੜਨ ਲੱਗ ਪਏ ਅਤੇ ਹੰਗਾਮੇ 'ਤੇ ਉਤਰ ਆਏ ਸਨ। ਅੰਗਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਜਿਹੜਾ ਲੜਨਾ ਸੀ, ਉਹ ਤਾਂ ਲੜਨਾ ਹੀਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਰੀਬੂ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਵਿਰੋਧਤਾ ਵਿਚ ਕੰਡੇਰਨਿਆਂ ਵਾਂਗ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ।
"ਤੂੰ ਸਾਨੂੰ ਕਦੇ ਧੋਂਦਾ ਨਹੀਂ? ਸਾਡੀ ਹਾਲਤ ਤਾਂ ਦੇਖ ਲੈ! ਕਿਉਂ ਏਡਾ ਬੇਸ਼ਰਮ ਤੇ ਨਿਰਦਈ ਹੈਂ ਤੂੰ?" ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਨੇ ਅਵਾਜ਼ ਉਚਾਰੀ।
"ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਿੱਲਤ ਹੈ, ਲੋਕ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵੱਲੋਂ ਤਰਸਦੇ ਐ, ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਾਣੀ ਪੀ-ਪੀ ਕੇ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈ ਜਾਂਦੇ ਐ, ਸੌ-ਸੌ ਹੋਰ ਭਿਆਨਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲੱਗੀ ਜਾਂਦੀਐਂ, ਜੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਛੱਪੜ ਜਾਂ ਨਹਿਰਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਲਿਆਇਆ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦੈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਕੈਂਸਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਝੜ ਜਾਵੋਂ, ਫ਼ੇਰ ਮੈਂ ਕੀਹਦੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਰੋਊਂਗਾ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਭਲਾ ਸੋਚ ਕੇ ਈ ਚੁੱਪ ਐਂ! ਲੋਕ ਤਾਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣੋਂ ਡਰਦੇ ਐ ਤੇਤੁਸੀਂ ਧੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਓ! ਦੜ ਵੱਟ ਕੇ ਜ਼ਮਾਨਾ ਕੱਟੋ ਬਈ! ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਪਾਣੀਆਂ 'ਚ ਕਹਿੰਦੇ 'ਓਹ' ਐ ਜੀਹਨੂੰ ਪਤਾ ਨੀ 'ਕੀ' ਕਹਿੰਦੇ ਐ!" ਆਖ ਕੇ ਗਰੀਬੂ ਨੇ ਵਾਲਾਂ 'ਤੇ ਤਾਂ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ। ਪਰ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲਬੇਸਬਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਚੀਕ ਉਠੀਆਂ!
"ਸਾਡੀ ਵੀ ਸਫ਼ਾਈ-ਸਫ਼ੂਈ ਕਰਵਾ ਦਿਆ ਕਰ! ਕਦੇ ਬਾਤ ਈ ਨੀ ਪੁੱਛੀ? ਕਿਉਂ ਐਨਾਂ ਬੇਰਹਿਮ ਐਂ ਤੂੰ? ਅਸੀਂ ਕਿੰਨਾਂ ਤੇਰਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤੈ?"
"ਉਏ ਗੱਲ ਸੁਣੋਂ! ਮੈਂ ਮੁਨੱਕਰ ਆਂ? ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਬਥੇਰਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤੈ, ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ! ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੱਸੋ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚ ਦੀ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਾੜੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਐ? ਨਹੀਂ ਨਾ ਦੇਖਿਆ?"
"ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ, ਪਰ ਸਾਡੇ ਵੀ ਕਦੇ ਦੁਆਈ ਪੁਆ ਲਿਆਇਆ ਕਰ! ਲੋਕ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਤੇ ਕਣਕ ਦੀ ਨਾੜ ਨੂੰ ਅੱਗਾਂ ਲਾ-ਲਾ ਕੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫ਼ੈਲਾ ਕੇ ਸਾਡਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਕਰੀ ਰੱਖਦੇ ਐ!" 
"ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੌਣ ਸਮਝਾਵੇ..? ਬਈ ਇਹਦੇ ਨਾਲ 'ਕੱਲੀਆਂ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹੁੰਦੀਆਂ! ਹੋਰ ਸਾਹ-ਦਮੇਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਆ ਚੁੰਬੜਦੀਐਂ! ਤੇ ਨਾਲੇ ਜਿਹੜੇ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਝੋਲਾ ਛਾਪ ਡਾਕਦਾਰ ਪਿੰਡਾਂ 'ਚ ਬੈਠੇ ਐ,ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਲ੍ਹ ਤੋਂ ਕੁੱਕੜ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ! ਅਵਲੇ-ਸਵਲੇ ਟੀਕੇ ਲਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਬੁਲਾਈ ਜਾਂਦੇ ਐ! ਗਰਭ 'ਚ ਕੁੜੀਆਂ ਮਾਰਨਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੋਇਐ, ਪਰ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਦੱਬੀ ਜਾਂਦੇ ਐ ਕੰਮ ਨੂੰ! ਅੱਗੇ ਫ਼ੀਸਹਜ਼ਾਰ-ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਦਸ-ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਰਤੀ! ਅਖੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਰਿਸਕ ਲੈਨੇ ਆਂ! ਐਹੋ ਜੇ ਦੁਸ਼ਟ ਡਾਕਦਾਰਾਂ ਕੋਲੋਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਇਲਾਜ਼ ਕਰਵਾਊਂ? ਜਿਹੜੇ ਜੀਵ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਵੀ ਰੱਬ ਤੋਂ ਈ ਨੀ ਡਰਦੇ? ਨਾਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਬੇਈਮਾਨ ਡਾਕਦਾਰਾਂ ਕੋਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਊਂ, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਪੀਂਦੇ ਐ, ਤੇ ਜੀਵ ਹੱਤਿਆ ਧੜਾ ਧੜ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ ਐ?" ਭਾਸ਼ਨ ਦੇ ਕੇ ਗਰੀਬੂ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਕੰਨ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਕੇ ਪਏ ਸੀ।
ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵਾਰੀ ਲਈ!
"ਸਾਡਾ ਕੀ ਹਾਲ? ਸਾਡੀ ਵੀ ਮੈਲ-ਮੂਲ ਕਢਵਾ ਲਿਆਇਆ ਕਰ ਕਿਤੇ? ਨਿੱਤ ਦੇ ਲਾਰੇ ਸੁਣ-ਸੁਣ ਕੇ ਅਸੀਂ ਥੱਕ ਗਏ ਹਾਂ!"
"ਕੋਈ ਮਾਰ ਕੇ ਸੂਆ ਤੁਹਾਡਾ ਪੜਦਾ ਦਿਊਗਾ ਪਾੜ! ਤੁਸੀਂ ਸਮਝਦੇ ਓਂ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਵੈਰੀ ਆਂ? ਕਿੰਨੇ ਵਾਰੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਥਾ ਸੁਣਾ ਕੇ ਲਿਆਈਦੀ ਐ? ਜਿੱਥੇ ਮਾੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੋਣ, ਉਥੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਈ ਨੀਜਾਂਦਾ! ਗੰਦ-ਪਿੱਲ ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਬੰਦਾ ਮੈਲਾ ਹੁੰਦੈ! ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਮੈਲੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ! ਹੋਂਦ ਦੀ ਮੈਲ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸੋਚੋ, ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੈਲ ਮਾੜੀ ਹੁੰਦੀ ਐ! ਅਗਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਤਿਸੰਗ ਕਰਵਾ ਕੇ ਲਿਆਊਂ, ਚੁੱਪਕਰ ਜਾਓ!"
"ਤੇ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਤੂੰ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾਂ?" ਦਿਲ ਉਦਾਸੀ ਵਿਚ ਬੋਲ ਉਠਿਆ। ਉਹ ਕਦੋਂ ਦਾ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਲੱਗਿਆ ਵਾਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
"ਤੂੰ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਈ ਬਹੁਤ ਐਂ! ਮੈਨੂੰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਆਹ ਉਮੀਦ ਨੀ ਸੀ! ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸ, ਬਈ ਤੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਦਾ ਮਾੜਾ ਕੀਤਾ?"
"ਨਹੀਂ!"
"ਮਾੜੀ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ?"
"ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ! ਤੇ ਨਾ ਕਦੇ ਸੋਚਾਂ!"
"ਫ਼ੇਰ ਤੂੰ ਐਨਾਂ ਚੰਗਾ ਹੋ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਉਲਾਂਭੇ ਕਾਹਤੋਂ ਦੇਈ ਜਾਨੈਂ?" ਉਸ ਦੀ ਚਾਪਲੂਸੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਦਿਲ ਤਾਂ ਚੁੱਪ ਕਰ ਗਿਆ। ਪਰ ਭੁੱਖਾ ਪੇਟ ਕੁਰਲਾ ਉਠਿਆ।
"ਉਏ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਸੁੱਟ ਕੁਛ! ਕਦੋਂ ਦਾ ਘੁਰੜ-ਘੁਰੜ ਕਰੀ ਜਾਨੈਂ! ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਈ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦਾ? ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਅਵਾਜ਼ ਮਾਰਦੈਂ, ਤੂੰ ਢੀਠ ਹੀ ਹੋ ਰਹਿੰਨੈ?"
"ਜਿਹੜਾ ਕੁਛ ਕਮਾਉਨੈਂ, ਉਹ ਤੇਰੇ Ḕਚ ਈ ਤਾਂ ਪਾਈ ਜਾਨੈਂ, ਤੇਰਾ ਮੂੰਹ ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਨਹੀਂ ਭਰ ਸਕਿਆ! ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਤੈਨੂੰ ਨੀ ਸੀ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ! ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਉਮੀਦ ਹੈਨੀ ਸੀ! ਤੂੰ ਤਾਂ ਖਾਂਦਾ ਪੀਂਦਾ ਈ ਟੀਟਣੇਮਾਰਦੈਂ!"
"ਜੇ ਤੂੰ ਮੇਰੇ 'ਚ ਪਾਉਨੈਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੰਡਵੀਂ ਤਾਕਤ ਦਿੰਨੈਂ, ਮੈਂ ਕਿਹੜਾ 'ਕੱਲਾ ਈ ਹਜ਼ਮ ਕਰ ਜਾਨੈਂ? ਕਾਣੀਂ ਵੰਡ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ?" ਉਸ ਨੇ ਦੂਜੇ ਅੰਗਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਕੇ ਗਰੀਬੂ ਨੂੰ ਝੂਠਾ ਕਰਦਿਆਂਕਿਹਾ।
ਪੇਟ ਦੇ ਉਤਰ ਨਾਲ ਗਰੀਬੂ ਰੁਲ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਸੋਚ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ। ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਫ਼ਾਟਕ ਲੱਗ ਗਏ।
"ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਪਾ ਕੁਛ! ਸਵੇਰ ਦਾ ਖਾਲੀ ਖੜਕੀ ਜਾਨੈਂ! ਤੂੰ ਤਾਂ ਹੱਦ ਦੀ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਧਾਰ ਰੱਖੀ ਐ! ਜਿੰਨਾਂ ਚਿਰ ਮੈਂ ਬੂ-ਕਲਾਪ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਤੂੰ ਕਿਹੜਾ ਕੁਛ ਪਾਉਨੈਂ ਮੇਰੇ 'ਚ?"
ਗਰੀਬੂ ਨਿਰੁੱਤਰ ਸੀ।
"ਜੇ ਮੈਂ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਆਹ ਸਾਰੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੇ ਨਹੀਂ! ਸਭ ਜਵਾਬ ਦੇ ਜਾਣਗੇ! ਇਹ ਮੇਰੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਈ ਜਿਉਂਦੇ ਐ!"
ਗਰੀਬੂ ਕੋਲ ਹੁਣ ਵੀ ਕੋਈ ਉਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਦਲੀਲਾਂ ਵਾਲੀ ਪਟਾਰੀ ਖਾਲੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।
"ਤੂੰ ਬੋਲਦਾ ਨੀ ਕੁਛ?" ਪੇਟ ਨੇ ਫ਼ਿਰ ਜਵਾਬ ਮੰਗਿਆ।
"ਲੈ...! ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਈ ਖਾ ਲੈ, ਹੋਰ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲੇ ਕੁਛ ਹੈ ਨਹੀਂ! ਜਦੋਂ ਦਿਹਾੜੀ ਈ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ, ਤੈਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਹੱਡ ਵੱਢ ਕੇ ਦੇ ਦਿਆਂ? ਲੈ, ਮੈਨੂੰ ਈ ਖਾ ਲੈ ਤੂੰ!" ਗਰੀਬੂ ਵੀ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਾਂਗ ਉਚੀ-ਉਚੀ ਬਿਲਕਉਠਿਆ।
"ਵੇ ਕੀਹਦੇ ਨਾਲ ਲੜੀ ਜਾਨੈਂ?" ਮਾਂ ਨੇ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਗਰੀਬੂ ਨੂੰ ਆ ਹਲੂਣਿਆਂ।
ਗਰੀਬੂ ਨੇ ਆਸਾ ਪਾਸਾ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਮਾਯੂਸੀ ਦੀ ਮੁਸਕਾਨ ਉਸ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਫ਼ੈਲ ਗਈ।
"ਗਰੀਬਾਂ ਨੇ ਕੀਹਦੇ ਨਾਲ ਲੜਨੈਂ ਬੇਬੇ? ਗਰੀਬ ਦੇ ਤਾਂ ਸੁਪਨੇ ਵੀ ਅਵੱਲੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਐ!" ਤੇ ਉਹ ਬਿਨਾ ਚਾਹ ਪੀਤੀ ਦਿਹਾੜੀ ਚੌਂਕ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ।
ਬੇਬੇ ਵੀ ਲੰਬਾ ਉਦਾਸ ਸਾਹ ਲੈ ਕੇ ਅੰਦਰ ਵੜ ਗਈ ।


ਵੰਡ ਹੀ ਗਈ ਤਾਏ - ਭਤੀਜੇ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਖੀਰ ………… ਵਿਅੰਗ / ਜਰਨੈਲ ਘੁਮਾਣ

-ਮਾਸਟਰ ਜੀ ,ਅੱਜ ਅਖ਼ਬਾਰ ’ਚ ਬੜਾ ਖ਼ੂਬ ਕੇ ਬੈਠੇ ਓ ! ਸੁੱਖ ਤਾਂ ਹੈ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਛਪਿਆ ਅੱਜ ਜਿਹੜਾ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੜਨ ਨੂੰ ਫਿਰਦੇ ਓ …
-ਤਾਏ – ਭਤੀਜੇ ਦੀ ਵੰਡ ਗਈ ਸਿਆਸੀ ਖੀਰ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਫੌਜੀ ਸਾਹਿਬ ,ਦੇਖੋ ਸਿਆਸਤ ਕੈਸੀ ਖੇਡ ਆ , ਜਦੋਂ ਮੌਕਾ ਪੈਂਦੇ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖ਼ਸਦਾ । ਰਘੜਤਾ ਨਾ ਵਿਚਾਰਾ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬਾਦਲ ਸਿਆਸੀ ਪੈਂਤੜੇਬਾਜ਼ੀ ਨੇ ।
-ਹਾ…ਹਾ..ਹਾ…ਹਾ ………ਭਲਾ ਬੱਕਰੇ ਦੀ ਮਾਂ ਕਦ ਤੱਕ ਖ਼ੈਰ ਮਨਾਉਂਦੀ ਮਾਸਟਰਾ , ਬਾਦਲ ਸਾਬ ਨਾ ਰਗੜਦੇ ਤਾਂ ਸਵਾ ਕੁ ਸਾਲ ਨੂੰ ਲੋਕ ਰਗੜ ਦਿੰਦੇ ,ਸਬ ਸੀ.ਡੀਆਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ …….., ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਪਈ ਕਾਕਾ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਲਾਲਾ ਬੱਤੀ ਵਾਲੀ ਕਾਰ ’ਚ ਨਜ਼ਾਰੇ ਲੈ … ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਢਿੱਡ ਨੰਗਾ ਕਰਕੇ ਆਹ ਕੁੱਝ ਹੀ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ।

-ਅਮਲੀਆ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਤਾਂ ਠੀਕ ਸੀ ਖਜ਼ਾਨਾ ਮੰਤਰੀ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ …. ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹਜ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ ਬਸ !..............ਬਿਸ਼ਨੇ ਬੁੜੇ ਨੇ ਮਿੱਠਾ ਪੋਚਾ ਮਾਰਿਆ ।

-ਨਾ ਚਾਚਾ ਸਿਆਂ ! ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ ਪਈ ਤੁਸੀਂ ਲੀਡਰ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਪੈਨੇ ਓ ਭਲਾ , ਹੋਰ ਲੋਕ ਵੀ ਨੇ ਜਿਹਨਾਂ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਖਾਲੀ ਖੜਕਦੇ ਆ ….ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਕਹਿੰਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਥੋਡੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ….. ਅਮਲੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਗਿਆ 
-ਦੇਖੋ ਜੀ ! ਮੇਰੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਜੋ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤੈ , ਉਹ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆਂ ਤੇ ਢੁੱਕਵਾਂ ਫੈਸਲਾ ਆ । ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ..ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਭੰਡੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਜਿਹਾ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੀ ਠੀਕ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ………ਕੁੰਢਾ ਕਾਲੀ ਤਾਸ਼ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵੰਡਦਾ ਵੰਡਦਾ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
-ਵੈਸੇ ਗਲਤ ਕੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਮਨਪ੍ਰੀਤ .. ਜੋ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਹੀ …ਨਾਲੇ ਉਸਨੂੰ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੋ ਗਏ ਅਜਿਹੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਕਰਦਿਆਂ …ਜੇ ਕਿਤੇ ਗਲਤ ਸੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਫੈਸਲਾ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਤਾਂ ਜੱਗ ਹਸਾਈ ਤੋਂ ਤਾਂ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ……… ….।
-ਨਾ ਬਈ ਨਾ ..ਕਾਂਗਰਸੀ ਚਾਚਾ ਏਥੇ ਤੂੰ ਗਲਤ ਬੋਲਦੈਂ ………ਸਕੇ ਭਤੀਜੇ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਰਿਆਇਤ ਕਰਨੀ ਪੈਣੀ ਸੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ , ਸੋ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਹੋ ਸਕਿਆ ਉਨਾਂ ਚਿਰ ਕੁਰਸੀ ਬੱਚਦੀ ਰਹੀ ..ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਅਖੀਰ ਹੀ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਸੀ …….ਨੈਬ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨੇ ਇੱਟ ਦੀ ਬੇਗੀ ਸੁੱਟਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ।
-ਸੁਣੋ ….ਨਾਲੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਦਸ ਦੇਵਾਂ ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸਾਨਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੈ …..ਸਾਡੇ ਸੂਝਵਾਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨ ਪੱਖੀ ਹੋਣ ਦਾ ਪੱਕਾ ਸਬੂਤ ਦਿੱਤੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਹਿੱਤਾ ਵਾਸਤੇ ਅਸੀਂ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ …ਭਾਵੇਂ ਘਰਦੇ ਬੰਦੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾ ਦੇ ਹਿੱਤ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਦੇ ਹਿੱਤ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ .. ਕੁੰਢਾ ਕਾਲੀ ਬੇਗੀ ਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੁਟਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ ।
-ਨਾ ….ਬਈ ..ਨਾ ਕਾਲੀ ਚਾਚਾ …ਮੈਂ ਨਹੀ ਮੰਨਦਾ ਪਈ ਥੋਡੀ ਸੇਵਾ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਹਮਾਇਤੀ ਆ ….. ਜੇ ਸੇਵਾ ਸਰਕਾਰ , ਕਿਸਾਨਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਥੋਡੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾ ਨੂੰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਜ਼ਲੀਲ ਨਾ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ……. ਕਦੇ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਬਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਆਫ਼ੀਨਾਮੇ ਕਰਕੇ ਤੇ ਕਦੇ ਬਿਜਲੀ ਨਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ………ਨੈਬ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨੇ ਕੁੰਢੇ ਕਾਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕੱਟਦਿਆਂ ਇੱਟ ਦੇ ਯੱਕੇ ਨਾਲ ਸਰ ਜਿੱਤ ਲਈ ।
-ਹਾ…ਹਾ……..ਹਾ……ਥੋਡੀ ਜੱਟ ਯੂਨੀਅਨ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਗੇ ਹੋਣਗੇ ਫੌਜੀ ਸਾਬ ਕਿ ਨਹੀਂ …..ਅਮਲੀ ਖਿੜ ਖਿੜ ਕਰਕੇ ਹੱਸਦਾ ਬੋਲਿਆ ।
-ਇਹਦੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਆ ਅਮਲੀਆਂ …ਅਗਲਿਆਂ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਾਮਲੈ ਜਿਵੇਂ ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ .ਨੈਬ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨੇ ਤਾਸ਼ ਦੇ ਪੱਤੇ ਮੱਘਰ ਮਾਸਟਰ ਨੂੰ ਫੜਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ।
-ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਾਮਲਾ ਸੀ ……………ਹਾ…ਹਾ……ਹਾ……… ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਓ ………ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੱਸੋ ਪਈ ਜੇ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੀ ਤਾਂ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕਿਵੇਂ ਆ ਗਿਆ ….ਅੰਦਰੋ ਅੰਦਰੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਨਬੇੜਿਆ ਗਿਆ ਭਲਾ …………ਅਮਲੀ ਫਿਰ ਬੋਲਿਆ ।
-ਤੂੰ ਅੰਬ ਲੈਣੇ ਆਂ ..ਅਮਲੀਆਂ ..ਆਪਣੀ ਨਸ਼ਵਾਰ ਜਿਹੀ ਸੜ੍ਹਾਕ ਅਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਵੱਢ …….ਕੁੰਢੇ ਕਾਲੀ ਨੇ ਗੱਲ ਦਾ ਲਹਿਜ਼ਾ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ।
-ਅੰਬ ਤਾਂ ਕਾਲੀ ਚਾਚਾ ਤੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਣੇ ਫਿਰ ਤੂੰ ਕੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅੰਬ ਲੈਣ ਜਾਨੈ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ?
-ਮੈਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾਨਾ ..ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਣ …
-ਨਾ ਜੇ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰੇ ਕੁੰਢਾ ਸਿਆਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਪੁੱਛਾਂ ..ਵੈਸੇ ਤਿੰਨ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੁਸੀਂ ਪਿੰਡ ਦਾ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਸੇ ਜੀਅ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਕਰਵਾਇਐ ……..ਬਿਸ਼ਨੇ ਬੁੜੇ ਨੇ ਕੁੰਢੇ ਕਾਲੀ ਦੇ ਹੱਢ ਤੇ ਮਾਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ।
-ਕੰਮ…….ਕੰਮ……. ਹੋਰ ਆਹ ਐਂਵੀ ਹੋਈ ਜਾਂਦੇ ਆ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ..ਮੈਂ ਦਿੜ੍ਹਬੇ ਤੋਂ ਸੁਨਾਮ ਵਾਇਆ ਜਨਾਲ ਮਿੰਨੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ ਲਗਵਾਈ ਕਿ ਪੈਟਰੌਲ ਪੰਪ ਨਹੀਂ ਲਗਵਾ ਕੇ ਦਿੱਤਾ ..ਹੋਰ ਕਿਹੜੇ ਕੰਮ ਹੁੰਦੇ ਆ…
-ਸਹੀ ਗੱਲ ਆ ਚਾਚਾ ਸਿਆਂ ……..ਮਿੰਨੀ ਬਸ ਤੁਹਾਡੇ ਭਾਣਜੇ ਦੀ ਆ ਅਤੇ ਪੈਟਰੌਲ ਪੰਪ ਤੇਰਾ ਅਤੇ ਸਰਪੰਚ ਦੇ ਸਾਲੇ ਦਾ ਸਾਂਝਾਂ ਆ ,,ਨੈਬ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਨੇ ਕਰਾਰੀ ਚੋਟ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ।
-ਜਿਸ ਦਾ ਮਰਜ਼ੀ ਹੋਵੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੂਲਤ ਤਾਂ ਮਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ……….ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖੱਚਰ ਰੇਹੜਿਆਂ ’ਚ ਧੱਕੇ ਖਾਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਸੁਨਾਮ ! …………ਕੁੰਢਾ ਕਾਲੀ ਫਿਰ ਬੋਲਿਆ ।
- ਨਾ ਬਈ ਨਾ…ਫੌਜੀ ਸਾਹਿਬ …….ਕੁੰਢੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਗਲਤ ਨਾਲ ਬੋਲੋ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗਲਤ ਸਮਝੋ ਇਹ ਸੇਵਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੱਕੇ ਭਗਤ ਨੇ …ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਆ ….ਬੇਸ਼ੱਕ ਬਸਾਂ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਹੋਵੇ , ਬੇਸ਼ੱਕ ਪੈਟਰੌਲ ਜਾਂ ਠੇਕਿਆਂ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ..ਹੁਣ ਖੋਹਲ ਤੇ ਨਾ ਮੋੜ ਮੋੜ ਤੇ ਠੇਕੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ …ਏਸ ਤੋਂ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕਰੂ ਸੇਵਾ ਸਰਕਾਰ ਤੁਹਾਡੀ ………ਅਮਲੀ ਨੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ।
-ਥਾਂ ਥਾਂ ਠੇਕੇ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਖੋਹਲੇ ਸਾਥੋਂ ਪਹਿਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਆ ਨਾਲੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੀ ਬੁਰਾਈ ਆ ਭਲਾ ……….ਕੁੰਢਾ ਕਾਲੀ ਫਿਰ ਬੋਲਿਆ ।
-ਚਾਚਾ ਸਿਆਂ ਇੱਕ ਸਲਾਹ ਦੇਵਾਂ ਜੇ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰੇ ….ਅਮਲੀ ਬੋਲਿਆ
-ਬੋਲ 
-ਤੂੰ ਵੀ ਨਾ ਆਹ ਬਿਆਨ ਜਿਹੇ ਘੱਟ ਵੱਧ ਹੀ ਦਿਆ ਕਰ …..ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕਿਆਂ ਬਾਬਤ … ਬੱਸਾਂ ਬਾਬਤ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਆਹ ਕੇਬਲ਼ਾ ਸੇਬਲਾਂ , ਟੀ.ਵੀਆਂ ,ਸੀਵੀਆਂ ਬਾਬਤ …..ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਲਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਥੋਡੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਕਦੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਵਾਗੂੰ ਤੇਰਾ ਪੱਤਾ ਵੀ ਕੱਟ ਦੇਣੈ ..ਹਾ..ਹਾ..ਹਾ…………।
-ਅਮਲੀਆਂ ! ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਨਾ ਛਿੱਤਰਪ੍ਰੇਡ ਕਰਵਾ ਲਵੀਂ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਔਕਾਤ ’ਚ ਰਹਿ ਬਸ ।
-ਫੌਜੀ ਸਾਹਿਬ ਫਿਰ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਤੁਹਾਡੀ ‘ਜੱਟ ਯੂਨੀਅਨ’ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ? 
ਧੰਨਵਾਦੀ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕਰਨ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ..ਮੱਘਰ ਮਾਸਟਰ ਨੇ ਫੌਜੀ ਨੈਬ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਟਕੋਰ ਮਾਰੀ ।
-ਆਹੋ ਬਈ ! ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਚਾਹੀਂਦੈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਫੌਜੀ ਸਾਹਿਬ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਬ ਸੀਡੀਆਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਪੱਤਾ ਸਾਫ਼ ਜੋ ਹੋ ਗਿਆ ..ਬਿਸ਼ਨੇ ਬੁੜੇ ਨੇ ਮੱਘਰ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ।
-ਹਾ..ਹਾ..ਹਾ.. ਫੌਜੀ ਸਾਹਿਬ ਝੰਡੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾਓ ਤਾਂ ਜਰੂਰ ਪਰੰਤੂ ਨਾਹਰਾ ਲਾਇਓ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਬਾਦਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ……ਅਮਲੀ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਡੂੰਘੀਂ ਗੱਲ ਕਹਿ ਦਿੱਤੀ ।
-ਅਮਲੀਆਂ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਭਲਾ ..ਮੱਘਰ ਮਾਸਟਰ ਨੇ ਅਮਲੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸਵਾਲੀਆਂ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕਿਹਾ ।
-ਗੱਲ ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਆ ਮਾਸਟਰ ਜੀ .ਅਮਲੀ ਠੀਕ ਤਾਂ ਕਹਿ ਰਿਹੈ ... ਹੁਣ ਜੇ ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਖੜਨਗੇ ਤਾਂ ਹੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਮੁੱਦੇ ਮਿਲਣਗੇ ਜੇ ਭਲਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖਜ਼ਾਨਾ ਮਹਿਕਮਾ ਕਿਸੇ ‘ਜੈਸ ਸਰ’ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ‘ਜੱਟ ਯੂਨੀਅਨ’ ਕਿਸ ਬਹਾਨੇ ਕਰੂਗੀ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾ ਜਾ …………..ਬਿਸ਼ਨੇ ਬੁੜੇ ਨੇ ਮੱਘਰ ਮਾਸਟਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ।
-ਵੈਸੇ ਜੋ ਹੋਇਆ …..ਉਹ ਮਾੜਾ ਹੋਇਆ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਚੰਗਾ ………ਹੁਣ ਇੱਕ ਗੱਲ ਜਰੂਰ ਆ ਚਾਚਾ ਸਿਆਂ ……
ਹੁਣ ‘ਸੇਵਾ ਸਰਕਾਰ’ ਦਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਢਿੱਡ ਨੰਗਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬੱਚ ਜਾਊ ………ਹਾ………ਹਾ….ਹਾ…….ਅਮਲੀ ਖਿੜ ਖਿੜ ਕਰਕੇ ਉਨੀਂ ਦੇਰ ਤੱਕ ਹੱਸਦਾ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ‘ਤਾਸ਼ ਮੰਡਲੀ’ ਤਾਸ਼ ਦੇ ਪੱਤੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰ , ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਤੁਰ ਪਈ 

****

ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼.......... ਕਹਾਣੀ / ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ

ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਉਸ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਤੇ ਨਾ ਤਾਂ ਫਾਟਕ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਚੌਂਕੀਦਾਰ ਤੈਨਾਤ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਪੂਰੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਰੇਵਲੇ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਪਾਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ। ਜੇ ਕਦੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਚਾਰ ਖਰੀਆਂ-ਖਰੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁਣਨੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਵੀ ਕਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ।
ਉਹ ਸ਼ੁ਼ਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਿੱਦੀ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ, “ਬਲਕਾਰ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਨਾ ਕਰਿਆ ਕਰ, ਹੁਣ ਸੁਧਰ ਜਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬੜੀ ਦੇਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਤੇ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ।”

“ਠੀਕ ਏ ਬਾਪੂ ਜੀ।”


ਪਰ ਅਸਰ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਚੰਗੀ ਪੜਾਈ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ ਤੇ ਬਲਕਾਰ ਪਿੰਡ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਮਾਸਟਰ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕਰਕੇ ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਮੁੜ ਫਿਰ ਸਕੂਲ ਦਾ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖਿਆ।
ਉਸ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਚਿੰਤਾ ਰਹਿੰਦੀ ਕਿ ਬਲਕਾਰ ਆਪਣੇ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰੇਗਾ? ਕਦੇ ਸੋਚਦਾ ਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ, ਇਸ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਕੋਲ ਭੇਜ ਦਿਆਂ ਪਰ ਫਿਰ ਖੇਤ ਕੌਣ ਸੰਭਾਲੇਗਾ? ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਚੁੱਪ ਕਰ ਜਾਂਦਾ।
ਤੇ ਅੱਜ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦੇ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾਂ ਪੂਰੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ ਤਾਂ ਪਿੱਛੇ ਟ੍ਰਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦਾ ਭਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪਹੀਆ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦੇ ਐਨ ਵਿੱਚਕਾਰ ਫੱਸ ਗਿਆ।
ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਘਬਰਾਹਟ ਦੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਫਿਰ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਰੇਸ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਪਹੀਆ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਏ ਪਰ ਪਹੀਆ ਕਣਕ ਦੇ ਭਾਰੀ ਵਜ਼ਨ ਕਾਰਣ ਬਾਹਰ ਨਾ ਨਿਕਲਿਆ। 
ਬਲਕਾਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਫਿਰ ਲੱਗਾ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਵਾਉਣ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਸ ਦੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਲਾਈਨ ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਤੇ ਪੈ ਗਈ।
“ਉਏ, ਬਲਕਾਰੇ ਚੱਲ ਛੇਤੀ ਥੱਲੇ ਉੱਤਰ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਤੋਂ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਹੀ ਭੋਗ ਪੈ ਜਾਏਗਾ, ਦੋਵਾਂ ਪਿਉ ਪੁੱਤਾਂ ਦਾ।”
“ਬਾਪੂ ਤੂੰ ਉੱਤਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਚੱਲ ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ।”
“ਉਏ ਸਾਹਮਣੇ ਗੱਡੀ ਪਈ ਆਉਂਦੀ ਏ।” ਬਾਪੂ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ।
“ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਾਪੂ ਤੂੰ ਚੱਲ ਮੈਂ ਆਇਆ।” ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਗੱਲ ਅਣਸੁਣੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਉਏ ਕੰਜਰਾ 20-25 ਹਜਾਰ ਦੀ ਕਣਕ ਤੇ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਟ੍ਰਾਲੀ ਦਾ ਘਾਟਾ ਤਾਂ 2-4 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਊ, ਪਰ ਜੇ ਆਪਾਂ ਹੀ ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਫਿਰ…?”
“ਬਾਪੂ ਤੂੰ ਫਿ਼ਕਰ ਨਾ ਕਰ, ਮੈਂ ਹੁਣੇ ਕੱਢ ਦੇਂਦਾ ਹਾਂ ਟ੍ਰੈਕਟਰ।”
ਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਦੀ ਤਰਾਂ ਉਸ ਨੇ ਜਿੱਦ ਫੜ ਲਈ ਕੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਏ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੌਤ ਰੂਪੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਉਸ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਥੱਲੇ ਉੱਤਰ ਆਉਣ ਲਈ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਬਲਕਾਰ ਫਿਰ ਲੱਗਾ ਰੇਸ ਦੇਣ ਪਰ ਪਹੀਆ ਲਾਈਨ ਦੇ ਐਨ ਵਿੱਚਕਾਰ ਫੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਟ੍ਰਾਲੀ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਕਣਕ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਣ ਦੇ ਰਿਹਾ ਤੇ ਮੌਤ ਪਲ-ਪਲ ਉਸ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸੀ।
“ਉਏ ਉੱਲੂ ਦੇ ਪੱਠਿਆ, ਛੇਤੀ ਉੱਤਰ ਥੱਲੇ।” ਬਾਪੂ ਨੇ ਚੀਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
ਉਸ ਦੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਗੱਡੀ ਤਕਰੀਬਨ ਅੱਧੇ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਆ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਗੱਡੀ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਹਾਰਨ ਮਾਰਨੇ ਸ਼਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਇਸ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਪਾਰ ਕਰੋ।
ਪਰ ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਿੱਦ ਨਾ ਛੱਡੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੀਟ ਤੇ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ। ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਜਿੱਦ ਨੂੰ ਜਾਣਦਿਆਂ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਪੂਰੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਭੱਜ ਕੇ ਉਸ ਵੱਧ ਵਧਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਂਹ ਤੋਂ ਫੱੜ ਕੇ ਲਗਭਗ ਘਸੀਟਦਿਆਂ ਥੱਲੇ ਲੈ ਆਇਆ।
ਗੱਡੀ ਆਪਣੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਆਈ ਅਤੇ ਟ੍ਰੈਕਟਰ-ਟ੍ਰਾਲੀ ਦੇ ਪਰਖੱਚੇ ਉਡਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਗਈ। ਕੁੱਝ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਗੱਡੀ ਰੁੱਕ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਰੇਲ ਦੇ ਇੰਜਨ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਕੇ ਆ ਕੇ ਟ੍ਰੈਕਟਰ-ਟ੍ਰਾਲੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਗੱਡੀ ਦੀਆਂ ਸਵਾਰੀਆਂ ਥੱਲੇ ਆ ਕੇ ਹਾਦਸੇ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾਂ ਤੇ ਇੱਕਠੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਬਲਕਾਰ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਅਨਜਾਣ ਬਣੇ ਖੜੇ ਰਹੇ ਪਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਸ ਵਕਤ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਨੂੰ ਕੋਣ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ?
ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਮੁਸੀਬਤ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਉਪਾਅ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬਲਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਬਲਕਾਰੇ, ਛੇਤੀ ਚੱਲ ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭੀਏ।”
“ਬਾਪੂ, ਕੇਸ ਤਾਂ ਵੱਡਾ ਪੈ ਗਿਆ ਏ।” ਬਲਕਾਰ ਵੀ ਥੋੜਾ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
“ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ…ਪੁੱਤ…ਤੂੰ ਫਿ਼ਕਰ ਨਾ ਕਰ…ਰੱਬ ਭਲਾ ਕਰੂਗਾ।”
“ਹੁਣ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਥਾਨੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਹੀ ਭਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਏ ਆਪਣਾ।” ਬਲਕਾਰ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ‘ਦੇਵ ਪੁਰਸ਼’ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਭਰੋਸਾ ਸੀ।
“ਤਾਂ ਫਿਰ ਛੇਤੀ ਚੱਲ।” ਬਾਪੂ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣ ਲਈ ਕਾਹਲਾ ਸੀ।
ਲੋਕ ਥਾਣੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਕਤਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ ਦੋਵੇਂ ਪਿਉ ਪੁੱਤ ਬੜੀ ‘ਆਸ’ ਲੈ ਕੇ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਥਾਣੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਏ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਕੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਨਾ ਕੀਤੀ।
ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਮੁਨਸ਼ੀ ਨੂੰ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ। ਮੁਨਸ਼ੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, “ਸਾਹਬ, ਬਾਹਰ ਗਏ ਨੇ, ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਨੂੰ ਆ ਜਾਣਗੇ ਤੁਸੀਂ ਬਾਹਰ ਬੈਠ ਕੇ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।”
“ਠੀਕ ਏ ਅਸੀਂ ਬਾਹਰ ਹੀ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ।” ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਕਿਹਾ।
ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਬਲਕਾਰ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਥਾਣੇ ਅੰਦਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਚਲੇ ਗਏ।
“ਸਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ, ਸਾਹਬ ਜੀ।”
“ਸਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ, ਦੱਸੋ ਕੀ ਗੱਲ ਏ।” ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਰਸੀ ਤੇ ਬੈਠਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਸਾਹਬ ਜੀ ਅਸੀਂ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਫੱਸ ਗਏ ਹਾਂ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।” ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਗੱਲ ਸ਼਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“…ਸਿਰਫ਼ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕਦੇ ਹੋ?” ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਗੱਲ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੋਲਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਗੱਲ ਤਾਂ ਦੱਸੋ ਬਜ਼ੁਰਗੋ?” ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
ਤੇ ਫਿਰ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਸਾਰੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, “ਹੁਣ ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਸਾਡੇ ਘਰ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇਗੀ।”
“ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਕੁੱਝ ਕਰੋ…ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਲਈ।” ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਤਰਲਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੂਰੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸੁਣੀ ਤੇ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਗਹਿਰੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਪਿਉ ਪੁੱਤ ਸਾਹਮਣੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਤੇ ਬੈਠੇ ਕਿਸੇ ‘ਆਸ’ ਨਾਲ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕ ਰਹੇ ਸਨ।
“ਹੂੰ…ਕੀ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਂ ਹੈ?” ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਸੋਚਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ।
“ਹਾਂ ਹਾਂ……, ਮੇਰੇ ਨਾਂ ਹੈ।”
“ਤਾਂ ਫਿਰ ਠੀਕ ਏ, ਤੁਹਾਡਾ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।”
“ਅੱਛਾ ਜੀ…!”
“ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਖਰਚਾ ਚੋਖਾ ਆ ਜਾਵੇਗਾ…।”
“ਕਿੰਨਾ ਕੂ…?” ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ।
“ਇਹੋ ਹੀ ਕੋਈ 50 ਕੂ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਈਆ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ।”
“ਪਰ…ਰਕਮ ਕੁੱਝ ਜਿਆਦਾ……?” ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ।
“ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਕਰ ਲਵੋ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੀ ਲੈਣ ਆਏ ਹੋ…?” ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਨਹੀਂ ਨਹੀਂ ਸਾਹਬ ਇਸ ਦੇ ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਪੈਸਾ ਜਿਆਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਸ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੈਸਾ ਕਿਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਾਂਗੇ…ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਤ ਦੇਣ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।” ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਟਾਲਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ 25 ਹਜਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਬਾਕੀ ਕੰਮ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ,……ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਨਜ਼ੁਰ ਏ?” ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਸੌਦਾ ਤੈਅ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਹਾਂ ਜੀ ਠੀਕ ਏ, ਅਸੀਂ 25 ਹਜਾਰ ਰੁਪਈਆ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਾ ਦੇਵਾਂਗੇ।” ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਹੋਲੀ ਜਿਹੀ ਕਿਹਾ।
“ਅੱਛਾ ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੋ।” ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੋਦਾ ਤੈਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਕੰਨ ਕੋਲ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੌਲੀ ਜਿਹੀ ਕਿਹਾ।
“ਹਾਂ ਜੀ…ਦੱਸੋ?”
“ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੰਨੋਂ ਕੰਨ ਖ਼ਬਰ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।”
“ਨਾ ਨਾ ਜੀ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ ਲਵੋ……ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।” ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਆਵਾਜ਼ ਮੱਠੀ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਆਵੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦੇਣਾ ਬਾਕੀ ਸਭ ਮੈਂ ਸੰਭਾਲ ਲਵਾਂਗਾ।” ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਕਿਹਾ।
“ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਕਰੋਗੇ ਕੀ…?” ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।
“ਇਸ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਕਰੋ…ਬਸ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਆਰਾਮ ਕਰੋ।”
“ਪਰ ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਦੱਸੋ…………!”
“ਕਿਹਾ ਨਾ…ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ।”
“ਠੀਕ ਏ ਪਰ ਹੁਣ ਸਾਰੀ ਜਿ਼ਮੇਵਾਰੀ ਤੁਹਾਡੀ ਹੋਵੇਗੀ।” ਬਲਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ।
“ਹਾਂ…ਹਾਂ…ਤੁਸੀਂ ਫਿ਼ਕਰ ਨਾ ਕਰੋ।”
ਤੇ ਫਿਰ ਦੋਵੇਂ ਪਿਉ ਪੁੱਤ ਘਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਏ। ਬਲਕਾਰ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਚਿੰਤਾਗ੍ਰਸਤ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਪੂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਾ ਕੀਤੀ।
ਜਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਡਰ ਸੀ ਉਹੀ ਹੋਇਆ ਸ਼ਾਮ ਪੈਣ ਤੱਕ ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਬਲਕਾਰ ਕੇ ਘਰ ਆ ਗਈ ਤੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਕਿ ਗੱਡੀ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਕਿਸ ਦੇ ਨਾਂ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਣ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ?
ਇਤਨੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਅਕਸਰ ਦੇਰ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੁਲੀਸ ਅਗਲੇ 10 ਮਿਨਟ ਵਿੱਚ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਘਰ ਸੀ।
ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਜੀਪ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਤਰਿਆ ਤੇ ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ ਜਨਾਬ ਜਿਸ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਦੀ ਤੁਸੀਂ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਉਹ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਿਨ ਤੋਂ ਚੋਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰੀਪੋਰਟ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਲਿਖਵਾਈ ਹੋਈ ਏ।” ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰੇਲਵੇ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ।
“ਅੱਛਾ…ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਚੋਰੀ ਸੀ…!” ਅਫ਼ਸਰ ਨੇ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਹਾਂ ਜੀ…ਆਹ ਦੇਖੋ ਰੀਪੋਰਟ।” ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚੋਰੀ ਦੀ ਦਰਜ਼ ਰੀਪੋਰਟ ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
ਰੇਲਵੇ ਅਫ਼ਸਰ ਨੇ ਰੀਪੋਰਟ ਚੈੱਕ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਚੋਰੀ ਦੀ ਰੀਪੋਰਟ ਦਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। 
“ਹੂੰ………, ਹੁਣ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?” ਰੇਲਵੇ ਅਫ਼ਸਰ ਨੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਲੈਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਕਰਨਾ ਕੀ ਏ ਜਨਾਬ, ਅਸੀਂ ਅਣਪਛਾਤੇ ਚੋਰਾਂ ਖਿ਼ਲਾਫ ਟ੍ਰੈਕਟਰ ਚੋਰੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਏ,……ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਸੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਚੋਰਾਂ ਖਿ਼ਲਾਫ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ਼ ਕਰ ਦਿਓ।”
“ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਕ ਵੀ ਇਹੋ ਹੀ ਕਾਰਵਾਈ ਬਣਦੀ ਹੈ।” ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।
“ਤੁਸੀਂ ਠੀਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ…।” ਰੇਲਵੇ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ।
ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਣਪਛਾਤੇ ਚੋਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਮਾਮਲਾ ਹੋਰ ਦਰਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਰੇਲਵੇ ਪੁਲੀਸ ਅਫ਼ਸਰ ਅਤੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਹਿੰਗਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਪ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਲਕਾਰ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਕਿਸੇ ਜੇਤੂ ਖਿਡਾਰੀ ਵਾਂਗ ਦੇਖ ਕੇ ਮੁਸਕਰਾ ਰਹੇ ਸਨ।

****

nishan_rathaur@yahoo.com

ਮਾਲਾ ਦੇ ਮਣਕੇ……… ਕਹਾਣੀ / ਬਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ, ਯੂ. ਕੇ.

“ਭਾਰਤ? ਓ ਭਾਰਤ? ਰੁੱਕ, ਮੈਂ ਆਈ। ਭਾਰਤ?”
ਮੈਂ ਰਿਫਰੈਸ਼ਮੈਂਟ ਬਾਰ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪਿਛਿਉਂ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰੀ। ਮੈਂ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ। ਮਿਸ਼ੈਲ ਬਰਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਭੱਜੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਗਰਮ ਲੰਬਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਓਵਰ ਕੋਟ, ਉਹਦੇ ਦੌੜਦੀ ਹੋਈ ਦੇ ਗਿੱਟੇ ਭੰਨ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਬਰੀਫ਼-ਕੇਸ ਚੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋਟਾ ਸਾਰਾ ਫੋਲਡਰ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਛਾਤੀ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੱਸ ਕੇ ਉਹਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ, “ਹਾਏ ਸ਼ੈਲ, ਕਿਮੇਂ ਐਂ?”

ਉਹ ਜਿਵੇਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੱਜ ਕੇ ਆਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇੰਝ ਸਾਹੋ-ਸਾਹ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਜੁਆਬ ਨਾ ਦੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਫ਼ਾਈਲ ਵਾਲਾ ਹੱਥ ਉਵੇਂ ਹੀ ਛਾਤੀ ਨਾਲ ਲਾਈ ਧੜਕਣਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਸਾਹ ਨਾਲ ਸਾਹ ਰਲੇ ਤੋਂ ਜਦ ਉਹਦੇ ਲਈ ਬੋਲਣਾ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਬੋਲੀ, “ਮੈਂ ਠੀਕ ਹਾਂ। ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਸੁਣਾ? ਈਦ ਦਿਆ ਚੰਦਾ, ਖਾਸੇ ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ, ਮਿਲਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤੂੰ ਤਾਂ।”
ਅਸੀਂ ਰਸਮੀ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਏ। ਲੰਚ ਵੇਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਵੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਲਿਫ਼ਟ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹ ਗਈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾ ਹੀ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਖਿੱਚ ਕੇ ਲਿਆਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਲਿਫ਼ਟ ਵਿੱਚ ਉਹਨੇ ਦੱਸ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹਨੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗਰਜ਼ ਹੈ। ਮਿਸ਼ੈਲ ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਉਹਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ।
ਲਿਫ਼ਟ ਸਾਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਤਾਂਹ ਨੂੰ ਉੱਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਮਿਸ਼ੈਲ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ। ਉਹਦੀ ਸੁੰਦਰ ਗਰਦਣ ਵਿੱਚ ਖੂਬਸੂਰਤ ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਚਮਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹਦੀ ਇਹੀ ਮਾਲਾ ਉਹਦੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਜੋ ਉਸਨੇ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਸਾਂਭੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਮਿਸ਼ੈਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉਨੀਂਦਰੇ ਨਾਲ ਸੁੱਝ ਕੇ ਲਾਲ ਹੋਈਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈਂ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਤੇ ਫਿੱਸਿਆ ਜਿਹਾ ਹਾਸਾ ਹੱਸਦੀ ਹੋਈ ਨੇ ਉਹਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, “ਰਾਤੀ ਟੁੱਟਗੀ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਈ, ਕਾਲੀ ਗਾਨੀ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ।” 
ਉਹਦੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੱਸਣ ’ਤੇ ਹੀ ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਝ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਾਨੀ ਦਾ ਧਾਗਾ ਅਤੇ ਮਣਕੇ ਉਹਦੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੈਂ ਗੰਢਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮਣਕੇ ਹੀ ਧਾਗੇ ਵਿੱਚ ਪਰੋਣੇ ਚਾਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਐਸਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਧਾਗਾ ਟੁੱਟਣ ਨਾਲ ਛੋਟਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਵੱਧੇ ਹੋਏ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਮਣਕਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਕੇ ਮੈਂ ਧਾਗੇ ਦੇ ਸਿਰੇ ਨੂੰ ਗੱਠ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਮਾਲਾ ਭਾਵੇਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਛੋਟੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਦਿਲਕਸ਼ ਲੱਗਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਣਯੋਗ ਬਣ ਗਈ ਸੀ।
ਮੈਂ ਤੇ ਮਿਸ਼ੈਲ ਅਸੀਂ ਦੋਨੋਂ ਸੈਂਡਵੈੱਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਮਜ਼ਮੂਨ ਯਾਨੀ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕਠਿਆਂ ਅਧਿਆਪਨ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਨਵੀਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲੈ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਨਾ, ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸਥਾਪਣਾ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਾਈਨ ’ਤੇ ਫੋਨ ਸੁਣਨਾ ਹੈ। ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਾਈਨ ਕੰਪਨੀ ਵੱਲੋਂ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਸਹੁਲਿਅਤ ਲਈ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਡੀ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਖਰੀਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਵਰਤਦੇ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਪੇਸ਼ ਆਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਾਧਾਨ ਪੁੱਛਣ ਵਾਸਤੇ ਸਾਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਿਸੈਲ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫੋਨ ਉੱਤੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਮੇਰੀ ਡਿਊਟੀ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਅਸੈਮਬਲੀ ਏਰੀਏ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕਿ ਦੂਜੀ ਮੰਜਿਲ ’ਤੇ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁੱਝ ਰੋਜ਼ ਤੋਂ ਮੈਂ ਆਡਰ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੈਮਬਲੀ ਏਰੀਏ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਡੀ ਕਾਫ਼ੀ ਚਿਰ ਤੋਂ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਸਕੀ।
ਪੰਜਵੇਂ ਮਾਹਲੇ ਪੁਰ ਐੱਲਵੇਇਟਰ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਿਆਂ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਕੰਟੀਨ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਮਿਲਕ-ਸ਼ੇਕ ਨਾਲ ਸੈਂਡਵਿਚ ਲਏ ਤੇ ਖ਼ਾਲੀ ਮੇਜ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ।
ਮਿਲਕ-ਸ਼ੇਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਘੁੱਟ ਭਰਨ ਪਿਛੋਂ ਮੈਂ ਸਟਰੋ(ਪੀਣ ਨਲੀ) ਨੂੰ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਛੱਡਦਿਆਂ ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਹਾਂ ਦੱਸ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾਂ?”
“ਯਾਰ, ਗੱਲ ਇੰਝ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਲੇਖ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ - ਤੇਰੇ ਮੁਲਖ ਇੰਡੀਆ ਬਾਰੇ।”
“ਵਾਹ ਬਈ, ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਏ। ਜੰਮ-ਜੰਮ ਲਿਖ। ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਤੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ?”
“ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤੈ ਮੈਂ ਕਦੇ ਇੰਡੀਆ ਨਹੀਂ ਗਈ। ਵੈਸੇ ਮੈਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਇੰਨਟਰਨੈੱਟ ਜ਼ਰੀਏ ਕਾਫ਼ੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰਿਆ ਹੈ। ਬਾਹਵਾ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਇਕੱਠੀ ਵੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਕੁੱਝ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਤੇ ਮੇਰੀ ਨਿਗਾਹ ਵਿੱਚ ਤੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਹੀਨ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੈਨੂੰ ਤਕੱਲਫ ਦੇ ਰਹੀ ਹਾਂ।”
“ਇੱਜ਼ਤ ਅਫਜ਼ਾਈ ਲਈ ਸ਼ੁਕਰੀਆ। ਖੇਚਲ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਤੇਰੇ ਲਈ ਤਾਂ ਜਾਨ ਵੀ ਹਾਜ਼ਰ ਹੈ, ਹੁਕਮ ਕਰ?” ਮੈਂ ਹੱਸਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਦੰਦ ਮੀਚ ਕੇ ਉਹਦੀ ਗੱਲ੍ਹ ਤੋਂ ਮਾਸ ਦੀ ਚੂੰਢੀ ਭਰ ਕੇ ਛੱਡੀ।
“ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਸੁਧਰਨਾ! ਛੱਡ ਦੇ ਇਹ ਕੰਮ। ਬੰਦਾ ਬਣ ਜਾਹ, ਹੁਣ ਤੂੰ ਵਿਆਹਿਆ ਗਿਐਂ।” ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਥਪਕੀ ਮਾਰੀ।
ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਾਲੀ ਉਹ ਫ਼ਾਈਲ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਮੇਰੇ ਮੂਹਰੇ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, “ਆਹ ਦੇਖ, ਤੁਹਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਮਕਬੂਲ ਹਸਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੈਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਿਹਾ ਚਾਨਣਾ ਪਾ ਦੇਵੇਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਆਭਾਰੀ ਰਹਾਂਗੀ।”
ਮੈਂ ਫ਼ਾਈਲ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹੋਏ ਪਹਿਲੇ ਪੰਨੇ ’ਤੇ ਘੋਖਵੀਂ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ। ਉਸ ਪੰਨੇ ਉੱਤੇ ਗੁਰੂਦੇਵ ਟੈਗੋਰ ਜੀ (1861-1941) ਦੀ ਫੋਟੋ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਟੈਗੋਰ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਫੋਟੋ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ। ਕਿਉਂਕਿ ਡਰ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਕੁੱਝ ਦੱਸ ਨਾ ਸਕਿਆ ਤਾਂ ਬੇਇਜ਼ਤੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
“ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਹੋਇਐ, ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ। ਇਹਨੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਗਾਣ ਜਨ ਗਨ ਮਨ ਲਿਖਿਆ ਸੀ।”
“ਇਹ ਬੰਗਾਲੀ ਸੀ ਨਾ?” ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਖੁਦ-ਬ-ਖੁਦ ਝਪਕਣ ਵਾਲੇ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਭੰਗਣਾ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਤਰਫ ਦੇਖਿਆ।
“ਨਹੀਂ! ਨਹੀਂ!! ਨਹੀਂ!!! ਬੰਗਾਲੀ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੀ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ। ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ! ਸਮਝੀ?” ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾੜਨਾ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹਨੇ ਤਾਂ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਚਿੱਤ ਵਿੱਚ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਪਾੜੋ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ ਦੀ ਨੀਤੀ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਫਰੰਗੀਆਂ ਦੀ ਇਸੇ ਕੁਟਲ ਨੀਤੀ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹਨਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਫੁੱਟ ਪਾ ਕੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਜਾਗਰਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਟੁੱਕੜਾ ਨਹੀਂ ਨਖੇੜ ਸਕਦੇ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਮਿਸ਼ੈਲ ਦੀ ਚਲਾਕੀ ਸਮਝਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਵਰਤਦਿਆਂ ਉਹਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ।
“ਆਪਣੀ ਸਰਵਉਤਮ ਰਚਨਾ ਗੀਤਾਜਲੀ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਹ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤੀ ਹੋਏ ਹਨ।”
“ਅੱਛਾ?”
ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੇ ਉਹ ਵਰਕਾ ਪਰਤਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਅਗਲੀ ਮੂਰਤ ਦਿਖਾਈ, ਜੋ ਤਬਲਾਬਾਧਕ ਜਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਧੌਣ ਉੱਚੀ ਚੁੱਕੀ।
“ਇਹ ਮੇਰੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਬਲਚੀ ਜਾਕਿਰ ਹੂਸੈਨ ਹੈ। ਇਹ ਤਬਲੇ ਦੇ ਧਾਮੇ ’ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਐਨੀ ਗਜ਼ਬ ਦੀ ਥਾਪ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਦਾ ਤਬਲਾ ਸੁਣਦਾ ਸੁਣਦਾ ਮਗਨ ਹੋਇਆ ਬੰਦਾ ਆਪਣੀ ਸੁੱਧ-ਬੁੱਧ ਭੁੱਲ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”
“ਸੱਚੀਂ?” ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ।
“ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਹੁੰ ਲੱਗੇ। ਦਿੱਲੀ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਇਹਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਵਿਡਿਓ-ਰੀਲ ਉੱਪਰ ਭਰ ਕੇ ਮਹਿਫ਼ੂਜ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਦਿਖਾਊਂ।”
ਮੈਂ ਅਗਲਾ ਸਫ਼ਾ ਉਲੱਧਦਿਆਂ ਗਰਜ (ਗੱਦਾ) ਚੁੱਕੀ ਖੜ੍ਹੇ ਧਰਮੂਚੱਕੀਏ ਮੱਲ ਦੀ ਫੋਟੋ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਹੋਰ ਉਤਾਂਹ ਕਰਿਆ, “ਇਸ ਛੇ ਫੁੱਟ ਇੱਕ ਇੰਚ ਦੇ ਪਹਿਲਵਾਨ ਨੂੰ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਉਂਝ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਤਾਂ ਇਹਦਾ ਦਿਦਾਰ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਇਹਨੇ ਹੀ ਘੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡੈੱਡਲਾਕ ਦਾ ਦਾਅ ਇਜ਼ਾਦ ਕਰਿਆ ਸੀ। ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਰਾ ਹੀ ਏ।”
“ਅਜੇ ਵੀ ਘੁਲਦਾ ਕਿ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਗਿਆ?”
“ਨਹੀਂ ਹੁਣ ਤਾਂ ਬੁੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਐ। ਏਸ ਵੇਲੇ ਤਾਂ ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੋਊ ਉਮਰ, ਉਨੀ ਨੰਵਬਰ 1928 ਦਾ ਜਨਮ ਹੈ ਇਹਦਾ। 1954 ਵਿੱਚ ਇਹ ਰੁਸਤਮ-ਏ-ਹਿੰਦ ਬਣਿਆ ਸੀ ਤੇ 29 ਮਈ 1968 ’ਚ ਇਹਨੇ ਬੰਬਈ ਦੇ ਬਲਵਭਾਈ ਪਟੇਲ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿੱਚ ਲੂ ਥੈਜ਼ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ ਰੁਸਤਮ-ਏ-ਜਮਾਂ (ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨ) ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। 5 ਜੂਨ 1983 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਇੰਦਰਾਪ੍ਰਸਥਾ ਸਟੇਡੀਅਮ ’ਚ ਅੰਤਿਮ ਕੁਸ਼ਤੀ ਲੜ੍ਹਨ ਉਪਰੰਤ ਦਾਰੇ ਨੇ ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਤੋਂ ਸਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਬੇਅੰਤ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਡਰਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੇ ਦੇ ਜ਼ੌਹਰ ਦਿਖਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹਨੇ ਆਪਣੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵੀ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਹਦਾ ਤੈਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਦੇ ਦੇਊਂ।”
“ਪਲੀਜ਼? ਇਹ ਤਾਂ ਤੇਰਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਅਹਿਸਾਨ ਹੋਊ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ।”
ਜਿਸ ਅਦਾ ਨਾਲ ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੇ ਇਹ ਵਾਕ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਅਦਾ ਨਾਲ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਔਰਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਰਦ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਰਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਅਗਲਾ ਸਫ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਅਦਾਕਾਰ ਤੇ ਨਰਤਕ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵੇ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਮੇਰੇ ਸਨਮੁੱਖ ਸੀ। ਮੈਂ ਮਿਸ਼ੈਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਬੈਠਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬੈਠਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ, “ਇਹ ਬਹੁਤ ਉਮਦਾ ਨਚਾਰ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ। ਪਤਾ ਹੈ, ਦੇਵਾ ਨੱਚਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਰਬੜ ਵਾਂਗੂੰ ਮਰੋੜ ਤਰੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ? ਇਸੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਮਾਣ ਨਾਲ ਇਹਨੂੰ “੍ਰੂਭਭਓ੍ਰ ਧੌਲ਼ਲ਼ ੌਢ ੀਂਧੀਅ” ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।”
“ਕੀ ਇਹ ਉਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਦੌਰਾਨ ਨੱਚਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਮਾਇਕਲ ਜੈਕਸਨ ਵੀ ਮੰਨ ਗਿਆ ਸੀ?”
“ਹਾਂ ਆਂ… ਆਂ…ਆਂ, ਤੂੰ ਠੀਕ ਬੁੱਝਿਐ। ਇਹ ਉਹੀ ਹੈ।” ਫਖਰ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਛਾਤੀ ਕਈ ਗਜ਼ ਚੌੜੀ ਹੋ ਗਈ।
ਉਸ ਤੋਂ ਬਆਦ ਵਾਲਾ ਸਫ਼ਾ ਕੱਢ ਕੇ ਦਿਖਾਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੇ ਤਸਵੀਰ ਮੁਤੱਲਕ ਜਾਨਣਾ ਚਾਹਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਦੱਸਿਆ, “ਵਾਹ, ਡਾਂ ਕਿਰਨ ਬੇਦੀ। ਭਾਰਤੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਮਹਿਲਾ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਜਨਰਲ। ਪਰਮੇਸ਼ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ “ੀ ਦੳਰੲ!” ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਇਹਦੀ ਬਾਇਉਗਰਾਫ਼ੀ (ਜੀਵਨਕਥਾ) ਲਿਖੀ ਸੀ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਇਹ ਖੁਦ ਵੀ ਯਖਦ ‘ੀਟ’ਸ ੳਲਾੳੇਸ ਪੋਸਸਬਿਲੲ’ ਨਾਮੀ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖ ਰਹੀ ਹੈ।” 
“ਕਿਰਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਕਿੱਸੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਸੁਣੇ ਨੇ। ਸੁਣਿਆ ਹੈ, ਬੜੀ ਦਲੇਰ ਔਰਤ ਹੈ?”
“ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਸ਼ੱਕ ਹੈ? ਉਹ ਕਿਤਾਬ, ਲੈ ਜੀਂ ਮੈਥੋਂ, ਪੜ੍ਹ ਲੀਂ। ਤੂੰ ਖੁਦ ਜਾਣ ਜਾਏਂਗੀ। - ਦੇਖ ਲਾ ਫੇਰ। ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਲੈ ਕਿ ਜਿਸ ਮੁਲਕ ਦੀਆਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਦਲੇਰ ਹੋਣ, ਉਥੋਂ ਦੇ ਬੰਦੇ ਕੀ ਹੋਣਗੇ?” 
ਮੈਂ ਤਾਂ ਮਿਸ਼ੈਲ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਉਹਨੂੰ ਮੇਰਾ ਸੈਕਸਿਸਟ(ਲਿੰਗਵਾਦੀ) ਵਿਚਾਰ ਸੁਣ ਕੇ ਬੁਰਾ ਲੱਗਿਆ। ਮੈਂ ਇਹ ਗੱਲ ਫੌਰਨ ਤਾੜ ਗਿਆ ’ਤੇ ਉਹਦਾ ਧਿਆਨ ਉਲਝਾਉਣ ਲਈ ਬੋਲ ਪਿਆ। 9 ਜੂਨ 1949 ਨੂੰ ਡਾ: ਕਿਰਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਜਨਮੀ ਸੀ।
“ਅੰਮ੍ਰਿਟ-ਸਾਰ।” ਮਿਸ਼ੈਲ ਨੇ ਓਪਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬੜੀ ਔਖੀ ਜਿਹੀ ਹੋ ਕੇ ਉਚਾਰਿਆ।
“ਹਾਂ ਬਈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ।”
“ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਕਿਤੇ? ਕਿੱਥੇ ਸੁਣਿਐ?” ਉਹ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗ ਗਈ।
“ਅਵੱਸ਼ਯ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਨਗਰ ਹੈ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖਾਸੀਅਤ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸਵਰਨ ਮੰਦਰ ਹੈ।”
“ਆਹੋ ਗੋਲਡਨ ਟੈੱਮਪਲ ਬਾਰੇ ਹੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਤਾਂ ਹੀ-ਤਾਂ ਹੀ, ਮੈਂ ਵੀ ਕਹਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵਾਕਫ਼ ਹਾਂ। ਤੂੰ ਗਿਐਂ ਕਦੇ ਉੱਥੇ?”
“ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਵਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਇੱਕ ਅਜ਼ੀਬ ਜਿਹੀ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।”
“ਹੈਂ? ਕੀ ਉਹ ਇਮਰਾਤ ਸੋਨੇ ਦੀ ਬਣੀ ਹੈ ਜਾਂ ਉਈਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ? ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਸਾਰਾ ਅਸਲੀ ਸੋਨੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੈ?”
“ਹਾਂ, ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਨਕਲੀ। ਐਵੇਂ ਥੋੜ੍ਹੈ, ਸੱਚੀਂ-ਮੁੱਚੀਂ ਦਾ ਸੋਨਾ ਲੱਗਿਐ।”
“ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੋਊ ਫੇਰ ਤਾਂ? - ਕਾਸ਼! ਮੈਂ ਦੇਖ ਸਕਦੀ।” ਮਿਸ਼ੈਲ ਇੱਕਦਮ ਨਿਰਾਸ਼ ਤੇ ਉਦਾਸ ਜਿਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਅਜ਼ੀਮ ਖੁਸ਼ੀ ਤੋਂ ਵਾਂਝੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੋਵੇ।
“ਕਿਉਂ? ਜਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ? ਕਿਰਾਇਆ ਹੀ ਲਗਣੈ, ਲਗਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਮਰਜੀ ਜਾ ਆਇਆ। ਤੇਰੀ ਤਾਂ ਦੋ ਹਫਤਿਆਂ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਨਾਲ ਹੀ ਸਰ ਜਾਣਾ ਹੈ।”
“ਮੈਂ ਜਾ ਸਕਦੀ ਆਂ ਉੱਥੇ? ਮੇਰੇ ਕਹਿਣ ਦਾ ਭਾਵ ਮੇਰੇ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਅੜਚਨ ਤਾਂ ਨਹੀਂ।” ਮਿਸ਼ੈਲ ਦੇ ਮੰਨ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੰਕੇ ਉੱਭਰ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲੱਗੇ।
“ਨਾਂਹ ਨਾ, ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਸੁਆਲ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।”
“ਪਰ ਜਦੋਂ ਮਹਾਰਾਣੀ ਇਲਿਜ਼ਬਥ ਭਾਰਤ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਅੜਚਣਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਬੜ੍ਹਾ ਹੁਲੱੜ ਪਿਆ ਸੀ।” 
“ਉਹ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਨ੍ਹੀਂ ਐਵੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰੈਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਵਧਾ-ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਮੁਲਖ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਆਸਤੀ ਚਾਲਾਂ ਚੱਲਦੇ ਨੇ। ਮੇਰੇ ਵਤਨ ਦੇ ਭੋਲੇ-ਭਾਲੇ ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਗਰ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਚੱਲ ਛੱਡ ਤੈਂ ਇਹਨਾਂ ਫਜ਼ੂਲ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਲੈਣੈ?” ਮੈਂ ਉਹਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਲਿਆ।
“ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਸੈਟਾਲਾਈਟ ਵਰਲਡ ਨਿਊਜ਼(ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਵਿਸ਼ਵ ਖਬਰਨਾਮਾ) ਵਿੱਚ ਟੈਲੀ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਲੋਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਜਲੂਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਘਿਰਾਓ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸ਼ੋਰਗੁੱਲ ਮਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਨਾਹਰੇ ਲਗਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਮਲਕਾ ਨਹੀਂ ਇੱਥੇ ਆ ਸਕਦੀ ਵਗੇਰਾ ਵਗੇਰਾ।” ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿੱਦ ਪਈ। 
“ਨਾਂਹ, ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਘਾਣੀ ਈ ਕੋਈ ਨ੍ਹੀਂ। ਜੋ ਮਲਕਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਹ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਾਲ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪ ਨਾਲ ਚੱਲੂੰ ਤੇਰੇ, ਤੂੰ ਜਦੋਂ ਕਹੇਂ ਤੈਨੂੰ ਜ਼ਿਆਰਤ ਕਰਵਾ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਇਹਦੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਹੈ? ਤੂੰ ਜਾ ਕੇ ਦੇਖੀਂ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਸੂਚਕ ਹਨ ਕਿ ਸਭ ਧਰਮਾਂ, ਰੰਗਾਂ, ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਬੰਦੇ ਉਥੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਦੇ ਆ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।”
“ਅੱਛਾ! ਕਿੰਨੀ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ।”
ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਸਰਵਣ ਕਰਕੇ ਉਹਦਾ ਮਨ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ।
ਮੈਂ ਐਲਬੰਮ ਦੇ ਪੰਨੇ ਦਰ ਪੰਨੇ ਪਲਟਦਾ ਉਹਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਾਤਨੀ…ਇਹ ਇੰਡੀਅਨ…।
ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਮਾਣ ਨਾਲ ਉੱਚਾ… ਉੱਚਾ… ਹੋਰ ਬੁਲੰਦ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ।
ਸਾਰੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਮੁੱਕਣ ਪਿੱਛੋਂ ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਫ਼ਾਈਲ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨੇ ਫ਼ਾਈਲ ਸਾਂਭ ਕੇ ਭੁਜਿਉਂ ਬਰੀਫ਼-ਕੇਸ ਚੁੱਕ ਕੇ ਮੇਜ਼ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕੁਫ਼ਲ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਖਬਾਰ ਕੱਢ ਕੇ ਮੇਰੇ ਮੂਹਰੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ, “ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਮਨੀਸ਼ ਪਟੇਲ ਕੌਣ ਐ?”
“ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂ ਤੂੰ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਲੱਗੀ ਏਂ ਉਹਦੇ ਨਾਲ?” ਮੈਂ ਮਖੌਲ ਕੀਤਾ।
“ਨਹੀਂ, ਆਹ ਅਖਬਾਰ ਦੇਖ। ਇਸ ਏਸ਼ੀਅਨ ਬੰਦੇ ਨੇ ਅਲੜ ਸਕੂਲ ਵਿਦਆਰਥਣ ਦਾ ਰੇਪ ਕੀਤਾ ਸੀ।”
ਮੈਂ ਅਖਬਾਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਮਨੀਸ਼ ਪਟੇਲ ਦੀ ਫੋਟੋ ਦੇਖੀ।
“ਉਹ ਹਾਂ, ਯਾਦ ਆਇਆ। ਮੈਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ। ਮੈਂ ਉਸ ਕੇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਬੰਦੇ ਨੇ ਨਾਬਾਲਗ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਜਬਰ-ਜਿਨਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਮੀਡੀਏ ਨੇ ਇਸ ਖਬਰ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਉਛਾਲਿਆ ਸੀ।”
“ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ ਦੱਸ ਕੁੱਝ?” ਜਿਵੇਂ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਉਹ ਉਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ।
ਮਿਸ਼ੈਲ ਵੱਲੋਂ ਕਰੇ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸਿਲਸਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਛੁੱਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉੱਠ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ, “ਮਿਸ਼ੈਲ ਮੈਂ ਚਲਦਾਂ, ਕਾਫ਼ੀ ਟੈਮ ਹੋ ਗਿਐ।”
“ਅਜੇ ਤਾਂ ਬਰੇਕ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਪੰਦਰਾਂ ਮਿੰਟ ਹੋਰ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਲਈ ਵਿਹਲਾ ਹੈਂ।”
ਉਹਨੇ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਖਿੱਚ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਬੈਠਾ ਲਿਆ, “ਸਿੱਧੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁਆਬ ਦੇ, ਮੈਂ ਤੈਥੋਂ ਕੁੱਝ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ?”
ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕੀਤਾ ਬਈ ਉਹਨੂੰ ਆਕੜ ਕੇ ਕਹਾਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕੁਕਰਮ ਕਰਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਗੌਲਦੇ ਨਹੀਂ ਤੇ ਜੇ ਇੱਕ ਏਸ਼ੀਅਨ ਨੇ ਕੁੱਝ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਕੀ ਥੋਡਾ ਲੰਡਨ ਬਰਿੱਜ ਟੁੱਟ ਗਿਐ?
ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਮਿਸ਼ੈਲ ਗੁੱਸੇ ਨਾ ਹੋ ਜਾਏ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਪਰ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਖਾਮੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। 
‘ਇੱਕ ਦੀ ਗਲਤੀ ਲਈ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਕੇ ਦੰਡ ਥੋੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦੈ।’ ਮੈਂ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਾਕ ਦੀ ਬਣਤਰ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਕੇ ਉਚਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੀ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।
“ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ। ਇਹ ਗੁਜਰਾਤੀ ਹੈ।”
“ਗੁਜਰਾਤੀ? ਗੁਜਰਾਤੀ ਯਾਨੀ?” ਉਹ ਸਮਝ ਨਾ ਸਕੀ।
“ਮਿਸ਼ੈਲ ਦਰਅਸਲ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਂ। ਉਹਦਾ ਤਅੱਲਕ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਗੁਜਰਾਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਭੂਗੋਲਿਕ ਦੂਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਤਾਂ ਗੁਜਰਾਤੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਾਸਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ।”
“ਭਾਵੇਂ ਗੁਜਰਾਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਇੰਡੀਅਨ ਹੀ ਨਾ?” ਮਿਸ਼ੈਲ ਦੇ ਬੋਲ ਅਸਮਾਨੀ ਬਿਜਲੀ ਵਾਂਗ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ’ਤੇ ਆ ਕੇ ਡਿੱਗੇ।
“ਅੱਮ ਮਿਸ਼ੈਲ…ਅ।” ਮੈਂ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਤੱਕ ਕੋਈ ਹੋਰ ਗੱਲ ਛੇੜ ਕੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਦਲਣ ਲਈ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਾ ਔੜਿਆ। ਉਹਨੇ ਮੇਰੀ ਬੋਲਤੀ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਮੈਂ ਸਭ ਸਮਝ ਗਈ, “ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਮੋਤੀ ਹਨ। ਸਭਨਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਧਾਗੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਧਾਗਾ ਟੁੱਟਿਆ, ਸਾਰੀ ਮਾਲਾ ਮਣਕਾ-ਮਣਕਾ ਹੋ ਕੇ ਖਿੱਲਰ ਜਾਵੇਗੀ। -ਦੇਖੀ ਮੈਂ ਕਿੰਨਾ ਵਧੀਆਂ ਲੇਖ ਲਿਖਾਂਗੀ।” ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਰਾਰਤ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਣ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਮੁਸਕੜੀਏ ਹੱਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਮੇਰਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। 
ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਖੁੱਭ ਗਿਆ।
“ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਸ਼ੁਕਰੀਆ। ਲੇਖ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਰੂਫ-ਰੀਡਿੰਗ ਤੇ ਸੋਧ-ਸਧਾਈ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਤੈਨੂੰ ਦਿਖਾਵਾਂਗੀ।” ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਚੁੱਕ ਕੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ।
ਸਮਾਂ ਪੂਰਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਤਾਂ ਚਲੀ ਗਈ। ਮੈਨੂੰ ਧੱੜਕਾ ਜਿਹਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਮਿਸ਼ੈਲ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੀ ਲਿਖੂਗੀ? ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੀਸ ਝੁਕਾਈ ਬੈਠਾ ਉਸਦੀ ਅਣਲਿਖੀ ਤਹਿਰੀਰ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹੋਇਆ ਗ਼ਮਜ਼ਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮਿਸ਼ੈਲ ਦੇ ਮਗਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਜੁਆਬ ਦੇਵਾਂ। ਪਰ ਕੀ ਕਹੂੰਗਾ? ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਨੀਵੀਂ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਹੈ।
ਐ ਭਾਰਤਵਾਸੀਓ ਹੁਣ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਆਪਸੀ ਫੁੱਟ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹਾ ਕੁੱਝ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੈਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਮੁੜ ਮਿਸ਼ੈਲ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਖਾਂ ਪਾ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਾਂ! ਕਰੋਂਗੇ ਨਾ?

****

ਆਖਰੀ ਦਾਅ.......... ਕਹਾਣੀ / ਭਿੰਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ

ਰਣਦੀਪ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ 'ਕੱਚਾ' ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ 'ਪੱਕੇ' ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ ਵੀ ਬੱਝਦੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਬਾਪ ਸਿਰ ਵਲਾਇਤ ਦਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ਕਰਜ਼ਾ ਉਸ ਦੇ ਮਨ 'ਤੇ ਬੁਖ਼ਾਰ ਵਾਂਗ ਚੜ੍ਹਿਆ ਰਹਿੰਦਾ। ਵਲਾਇਤ ਭੇਜਣ ਮੌਕੇ ਬਾਪ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੰਬਰ ਦੇ ਕੇ, ਫ਼ਾਇਨੈਂਸ ਕੰਪਨੀ ਤੋਂ ਛੇ ਲੱਖ ਰੁਪਿਆ ਵਿਆਜੂ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਘਰੇ ਪਈ 'ਭੋਰ-ਚੋਰ' ਵੀ ਰਣਬੀਰ ਦੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ 'ਲੇਖੇ' ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ।

ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਹੀ 'ਬਾਹਰ' ਆਉਣ ਦੀ ਰਟ ਲਾਈ ਰੱਖੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹਿੰਡ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ ਸੀ। ਗ਼ਰੀਬ ਬਾਪ ਦੇ ਗਲ 'ਗੂਠਾ' ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਦੀ ਜਿ਼ਦ ਪੁਗਾਈ ਸੀ। ਰਣਬੀਰ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਬਾਪ 'ਕੱਲੇ-'ਕੱਲੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੇਸ ਤੋਰਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਢਿੱਡ ਦੀ ਆਂਦਰ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਕੀ ਕਰਦਾ? ਉਹ ਸੁੱਖਾਂ ਸੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਕੇ ਮਸਾਂ ਲਏ ਸੁੱਖੀ ਲੱਧੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਜਿ਼ਦ ਅੱਗੇ ਹਾਰ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਲਈ ਫ਼ਾਈਨੈਂਸ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਜਾ ਕੇ ਛੇ ਲੱਖ ਰੁਪਏ 'ਤੇ ਅੰਗੂਠਾ ਛਾਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੰਬਰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਕਰਜ਼ਾ ਮੋੜਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ, ਨਾ ਮੋੜਨ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ 'ਕੁਰਕ' ਹੋ ਜਾਣੀ ਸੀ। 
ਵਲਾਇਤ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਲੀਕੇ ਸੁਪਨੇ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋ ਗਏ। 
ਸਵੇਰੇ ਰੋਟੀ ਲੜ ਬੰਨ੍ਹ ਉਹ ਲਾਵਾਰਿਸਾਂ ਵਾਂਗ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਚੌਂਕ ਕੋਲ ਜਾ ਖੜ੍ਹਦਾ। ਕਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹਫ਼ਤਾ-ਹਫ਼ਤਾ ਦਿਹਾੜੀ ਨਸੀਬ ਨਾ ਹੁੰਦੀ। ਜੋ ਰਣਬੀਰ ਗਾਹੇ-ਵਗਾਹੇ ਕਮਾਉਂਦਾ, ਉਸ ਨਾਲ ਤਾਂ ਕਮਰੇ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਹੀ ਮਸਾਂ ਤੁਰਦਾ ਸੀ। ਮੱਚਦੇ ਢਿੱਡ ਦੀ ਅੱਗ ਬੁਝਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਰੋਟੀ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤੋਂ ਖਾਣੀ ਪੈਂਦੀ। ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਫ਼ੋਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਵੱਢੀ ਰੂਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਫ਼ੋਨ ਕਰਦਾ ਵੀ ਕਿਸ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਜਾਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਿਚ? ਉਸ ਦੀ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿਚ ਭੰਗ ਭੁੱਜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ! ਬਾਪ ਦੀ ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਦਾ ਫਿ਼ਕਰ ਉਸ ਨੂੰ ਤੋੜ-ਤੋੜ ਖਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਨਾ ਦਿਨੇ ਚੈਨ ਅਤੇ ਨਾ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਦੇਹ ਨੂੰ ਦਿਨ ਰਾਤ ਤੋੜਾਖੋਹੀ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ। 
"ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਾਪੂ ਦੇ ਠੂਠੇ ਵੀ ਡਾਂਗ ਮਾਰੀ! ਜਿਹੜੇ ਦੋ ਸਿਆੜ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਗਿਰਵੀ ਰਖਵਾ ਦਿੱਤੇ, ਹੁਣ ਮੋੜੂੰ ਕਿੱਥੋਂ?" ਕਦੇ-ਕਦੇ ਉਹ ਬੈੱਡ ਵਿਚ ਪਿਆ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲਾਹਣਤ ਪਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਉਚੀ-ਉਚੀ ਰੋਣ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਘੋੜ-ਦੌੜ ਵਿਚ ਹੀ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਦੀ ਗੱਡੀ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਖੱਡ ਵੱਲ ਨੂੰ ਸਰਕਦੀ ਜਾਪਦੀ। ਇਹਨਾਂ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਰੁਲਿਆ ਰਣਬੀਰ ਇਕ ਦਿਨ ਸਾਈਕਲ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦਿਮਾਗ ਉਸ ਦਾ ਟਿਕਾਣੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪੰਜ ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਦੁਪਿਹਰ ਤੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਚੌਂਕ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਇਆ ਮੁੜ ਆਉਂਦਾ। ਕਮਰੇ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਉਸ ਦੇ ਜਿ਼ਹਨ ਵਿਚ ਕੀਰਨੇਂ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਉਚਾਟ ਹੋ ਕੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਕਰਦਾ। ਅੱਜ ਉਸ ਦੇ ਪੱਲੇ ਇਕ 'ਪੈਨ੍ਹੀ' ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੋਚਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋ-ਅੰਦਰੀ ਘੁਣ ਵਾਂਗ ਖਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਮਜਬੂਰ ਬਾਪ ਦਾ ਗਰੀਬੜਾ ਜਿਹਾ ਭੋਲਾ ਚਿਹਰਾ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਵਦਾਣ ਵਾਂਗ ਸੱਲ ਕਰੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਜੇ ਉਸ ਨੇ ਸਾਈਕਲ ਵੱਡੀ ਸੜਕ ਤੋਂ ਮੋੜਿਆ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਗੋਰੀ ਬਿਰਧ ਮਾਈ ਉਸ ਦੇ ਸਾਈਕਲ ਅੱਗੇ ਆ ਗਈ। ਰਣਬੀਰ ਦੇ ਬਰੇਕ ਲਾਉਂਦਿਆਂ-ਲਾਉਂਦਿਆਂ ਸਾਈਕਲ ਬੁੱਢੀ ਵਿਚ ਜਾ ਵੱਜਿਆ। ਕਸੂਰ ਸਾਰਾ ਰਣਬੀਰ ਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਾਈ ਵੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਸੜਕ ਨੂੰ ਧੁੱਸ ਦੇਈ ਤੁਰੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।
ਸਾਈਕਲ ਰਣਬੀਰ ਨੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 'ਸੌਰੀ-ਸੌਰੀ' ਕਰਦੇ ਨੇ ਮਾਈ ਬਾਹੋਂ ਫ਼ੜ ਜਾ ਉਠਾਈ। ਮਾਈ ਵੀ "ਔਹ ਗੌਡ-ਔਹ ਗੌਡ" ਕਰਦੀ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਤੱਕਿਆ ਤਾਂ ਰਣਬੀਰ ਤ੍ਰਭਕ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਰੀ ਬਿਰਧ ਮਾਈ ਤੋਂ ਭੈਅ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਫਿ਼ਰ 'ਸੌਰੀ-ਸੌਰੀ' ਦੀ ਰਟ ਲਾ ਲਈ। 
"ਕੀ ਨਾਂ ਏਂ ਤੇਰਾ, ਯੰਗਮੈਨ?"
"ਰਣਬੀਰ, ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ!"
"ਲੋਕਲ ਹੀ ਰਹਿੰਨੈਂ?"
"ਹਾਂ ਜੀ!"
"ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਘਬਰਾ ਨਾ! ਐਹੋ ਜਿਹੇ ਨਿੱਕੇ ਮੋਟੇ ਹਾਦਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰ!" ਬੁੱਢੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧਰਵਾਸ ਦਿੱਤਾ। 
ਰਣਬੀਰ ਦਾ ਮਨ ਹਲਕਾ ਹੋ ਗਿਆ।
"ਕਿਹੜੀ ਰੋਡ 'ਤੇ ਰਹਿੰਨੈ?"
"ਹਾਈ ਰੋਡ 'ਤੇ, ਇੱਕੀ ਨੰਬਰ 'ਚ!"
"ਇੱਕੀ ਹਾਈ ਰੋਡ? ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ! ਫਿ਼ਕਰ ਨਾ ਕਰ! ਅਜਿਹੇ ਨਿੱਕੇ ਮੋਟੇ ਹਾਦਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ!"
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ-ਕਰਦਿਆਂ ਦੋ-ਚਾਰ ਗੋਰੇ ਹੋਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ।
"ਤੂੰ ਜਾਹ ਯੰਗਮੈਨ!" ਬੁੱਢੀ ਨੇ ਪੋਲਾ ਜਿਹਾ ਮੋਢਾ ਥਾਪੜਦਿਆਂ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। 
ਉਹ ਸਾਈਕਲ ਚੁੱਕ ਘਰ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ।
ਬੁੱਢੀ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਗੋਰਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲੀਂ ਲੱਗ ਗਈ।
....ਤੇ ਤੀਸਰੇ ਦਿਨ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਬੁੱਢੀ ਦੇ 'ਕਲੇਮ' ਦਾ ਇਕ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਬੁੱਢੀ ਦੇ ਵਕੀਲ ਪੁੱਤਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਬੁੱਢੀ ਮਾਈ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ 'ਮੁਆਵਜ਼ਾ' ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੋਰਟ ਕੇਸ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹੋ! ਰਣਬੀਰ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਭੂਚਾਲ ਆ ਗਿਆ। ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ? ਪੈਸੇ ਪੱਖੋਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਅੱਗੇ ਦੁਸਾਂਗ ਵਿਚ ਫ਼ਸੀ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁੱਢੀ ਦੇ ਵਕੀਲ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਿੰਨ ਸਤਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ! ਰਣਬੀਰ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਪੱਖੋਂ ਘੋਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਅਤੇ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਡਿੱਪਰੈਸ਼ਨ ਦਾ ਸਿ਼ਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯਾਰਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਦੱਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਵਲਾਇਤੀ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਪੱਖੋਂ ਕੋਰੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹਾਂ ਵਾਂਗ ਹੱਸ ਕੇ ਹੀ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਰਣਬੀਰ ਦੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਣ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਡਿੱਪਰੈਸ਼ਨ ਵੱਧਦਾ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕ ਰਾਤ ਉਹ ਅਥਾਹ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕਿਨਾਰਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਲੰਘਦੀ ਗੱਡੀ ਦੀ ਚੀਕ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹਾਉਕੇ ਜਿਹੇ ਲੈਂਦੀ, ਕੂਕ ਰਹੀ ਸੀ! ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੀ ਸੁੱਝਿਆ, ਉਹ ਫ਼ੁਰਤੀ ਨਾਲ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ...! ਬੱਸ ਇਹੀ ਉਸ ਦਾ 'ਆਖਰੀ ਦਾਅ' ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੇਲਵੇ ਲੀਹ ਵੱਲ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਰਣਬੀਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਜੀਅ ਤਾਂ ਕੀ, ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂ ਵੀ ਯਾਦ ਆ ਰਹੇ ਸਨ...!

****

ਦੀਪੂ ਸੁੱਤਾ ਪਿਐ .......... ਕਹਾਣੀ / ਬਲਰਾਜ ਸਿੱਧੂ

ਕਾਰ-ਸਟੀਰੀਉ- ਸਿੱਧੇ-ਸਾਦੇ ਜੱਟ ਬੂਟ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਨਸ਼ਾ ਸਵਾਇਆ।

ਚੀਅਰਜ਼ ਕਹਿ ਕੇ ਪੈੱਗ ਮੇਮ ਦੇ ਪੈੱਗ ਨਾਲ ਟਕਰਾਇਆ।

ਦੋ ਯਾਰਾਂ ਨੇ ਚੁੱਕ ਕਾਰ ਚੋਂ ਆਣ ਦਰਾਂ ਤੇ ਲਾਹਿਆ।
ਦਰ ਤੇ ਆ ਕੇ, ਬੈੱਲ ਵਜਾ ਕੇ, ਠਾਹ ਬੂਹਾ ਖੜਕਾਇਆ,
ਤੂੰ ਕੁੰਡਾ ਖੋਲ੍ਹ ਬਸੰਤਰੀਏ, ਨੀ ਤੇਰਾ ਢੋਲ ਸ਼ਰਾਬੀ ਆਇਆ।

ਅਜਮੇਰ- ਬੱਲੇ ਓਏ ਮਰਾੜਾਂਵਾਲੇ ਬਾਬੂ ਸਿਉਂ ਮਾਨਾ, ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਤੂੰ ਵੱਟ ਈ ਕੱਢ ਦਿੰਨੈਂ। -ਹੋ ਬੁਹਾ ਖੋਲ ਬਸੰਤਰੀਏ ਨੀ ਤੇਰਾ। - ਕੁੰਡਾ ਖੋ……….. ਸੱਚ ਕੁੜੀ ਚੋ.. ਘੰਟੀ ਤਾਂ ਵੱਜਣੀ ਨ੍ਹੀਂ। ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਗਏ, ਵਿਗੜੀ ਪਈ ਆ। ਸਵਾਰਨ ਦਾ ਟਾਈਮ ਈ ਨ੍ਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਐਤਕੀ ਜੇ ਸੰਡੇ ਨਾ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਆਪ ਦੇਖੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ। ਮਾਂ ਯਾਵ੍ਹੇ ਮਕੈਨਿਕ ਤਾਂ ਹੱਥ ਲਾਉਣ ਦੇ ਹੀ ਪੰਜਾਹ ਪੌਂਡ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਆ। -ਚਾਬੀ ਵੀ ਖੌਰੇ ਕਿੱਥੇ ਪਾ ਲੀ। ਲੱਭ ਪਈ। ਲੱਭ ਪੀ। ਆਪ ਘਰੇ ਮਗਰੋਂ ਆਈ ਦੈ, ਸਾਲੇ ਬਿੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਏ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਮਰ ਗੀ ਫੇਰੇ ਦੇਣੇ ਦੀਏ। ਕਿਸੇ ਭੋਰੇ-ਭੂਰੇ ਚ ਤਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਉਤਰਗੀ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਆਈ ਜੀ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਉੱਪਰ ਆਂ ਬੈੱਡਰੂਮ ਚ।
ਅਜਮੇਰ- ਥੱਲੇ ਆ ਝੱਟ ਦੇਣੇ। ਉੱਤੇ ਖਬਰ ਨੀਂ ਕਿਹੜੇ ਹੀਰੇ ਦੱਬੇ ਆ, ਹਰ ਵੇਲੇ ਕੋਠੇ ਤੇ ਈ ਚੜੀ ਰਹੂ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਸ਼ੱਸ਼ਸ਼ੀਅ। ਹੌਲੀ ਬੋਲੋ, ਦੀਪੂ ਸੁੱਤਾ ਪਿਐ।
ਅਜਮੇਰ- ਕਮਔਨ? ਐਨਾ ਚਿਰ? ਆਂਡਿਆਂ ਤੇ ਬੈਠੀ ਏਂ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਪਾਠ ਕਰਦੀ ਆਂ। ਬੱਸ ਅਰਦਾਸ ਰਹਿੰਦੀ ਆ, ਨਿਬੇੜ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਆਂ। ਦਮ ਰੱਖੋ।
ਅਜਮੇਰ- ਆਜਾ? ਨਹੀਂ, ਛਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਲਾਹ ਕੇ ਲਿਆਊਂ ਠਾਹਾਂ। -ਜਦੋਂ ਦੇਖੀਏ ਗੁੱਟਕਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬਹਿ ਜੂ। ਵੱਡੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਲੈ ਆ ਗੀ, ਚੁੰਘ ਲੈ ਮੇਰਾ ਦੁੱਧ, ਜਿਹੜਾ ਚੁੰਘਣੈ? ਐਡੀ ਛੇਤੀ ਓਦਰ ਗਿਐ ਸੀ ਮੇਰੇ ਬਿਨਾਂ, ਦਰ ਵੜ੍ਹਦਿਆਂ ਨੇਰੀ ਲਿਆ ਤੀ? -ਮਸਾਂ-ਮਸਾਂ ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਸਵਾਇਐ, ਜਗਾ ਦੇਣਾ ਸੀ ਨਾ ਹੁਣੇ ਈ?
ਅਜਮੇਰ- ਆਹ ਥੱਲੇ ਸਾਰੀਆਂ ਲਾਈਟਾਂ ਲਾਈਆਂ, ਮੋਤੀ ਪਰੋਣੇ ਸੀ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਰਹਿਰਾਸ ਵੇਲੇ ਵਸਦੇ ਘਰ ਚ ਹਨੇਰਾ ਰੱਖਣਾ ਮਾੜਾ ਹੁੰਦੈ।
ਅਜਮੇਰ- ਬਿੱਲ ਤੇਰੇ ਬੁੜ੍ਹੇ ਨੇ ਦੇਣੈ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਂ ਆਉਣਾ ਹੀ ਸੀ ਹੇਠਾਂ, ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਸਮਾਉਣ ਗਈ ਸੀ। ਲੋਹੜਾ ਆ ਗਿਐ, ਜੇ ਬੱਤੀ ਜਗਦੀ ਰਹਿ ਗਈ? ਬਿਜ਼ਲੀ ਦੇ ਬਿੱਲ ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਥੋਡੀ ਜਾਨ ਨਿਕਲਦੀ ਐ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਚਿੱਤ-ਚੇਤੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ? -ਓ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕ ਕਿੰਨਾ ਆਉਂਦੈ। ਅੱਜ ਫੇਰ ਪੀ ਕੇ ਆ ਗਏ ਹੋਂ? ਕਦੇ ਤਾਂ ਨਾਂਗਾ ਪਾ ਲਿਆ ਕਰੋ? ਰੋਜ਼ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਆ ਥੋਡਾ ਤਾਂ ਹੁਣਤੁਸੀਂ ਨ੍ਹੀਂ ਬੰਦੇ ਬਣਨਾ।
ਅਜਮੇਰ- ਕਿਵੇਂ ਬੋਲੀ ਹੋਈ ਗਾਂ ਆਂਗੂੰ ਰੰਭਦੀ ਆ। ਰਿੰਗ ਨਾ ਬੁਹੱਤਾ। ਜਾਬਾਂ ਭੰਨ੍ਹ ਦੂੰ। ਤੇਰੇ ਪਿਉ ਦੀ ਨ੍ਹੀਂ ਪੀਤੀ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਖਬਰਦਾਰ! ਮੇਰੇ ਪਿਉ ਨੂੰ ਮੰਦਾ-ਚੰਗਾ ਬੋਲਣ ਦੀ ਲੋੜ੍ਹ ਨ੍ਹੀਂ। ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚਣ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਦੱਸ ਦਿਆਂ।
ਅਜਮੇਰ- ਨਾ ਮੇਰੀ ਕੀ ਲੱਤ ਤੋੜ ਦੇਂਵੇਗੀ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਂ ਕੀ ਤੋੜਨੀ ਆ, ਆਪੇ ਤੜਾ ਲੋਂਗੇ ਜੇ ਆਹੀ ਲੱਛਣ ਰਹੇ ਤਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਆ? ਬੋਲੀ ਚੱਲੋ। ਕਰੀ ਜਾਉ ਬਕਵਾਸ? ਤੁਹਾਡਾ ਹੀ ਮੂੰਹ ਗੰਦਾ ਹੁੰਦੈ। ਬਾਬੇ ਦੀ ਬਾਣੀ ਕਹਿੰਦੀ ਆ, ਨਾਨਕ ਫਿੱਕਾ ਬੋਲੀਏ, ਤਨ ਮਨ ਫਿੱਕਾ ਹੋਏ। ਫਿੱਕੇ ਫਿੱਕੀ ਸੱਦਿਐ, ਫਿੱਕੋ ਫਿੱਕੀ ਸੋਏ। 
ਅਜਮੇਰ- ਬੁੱਥੀ ਸੰਭਾਲ। ਬਾਅਲੀਆਂ ਮੱਤਾਂ ਨਾ ਦੇ। ਸਾਰਾ ਸੁਆਦ ਈ ਖਰਾਬ ਕਰੀ ਜਾਂਦੀ ਐ। ਸਰਦਾਰਾ ਦੇ ਪੁੱਤ ਪੀਂਦੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਉਹ ਗਾਣਾ ਨ੍ਹੀਂ ਸੁਣਿਆ ਕਦੇ, ਦਿਨੇ ਠੇਕੇ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਠਾਣੇ। ਨੀ ਵੈਅਲੀ ਪੁੱਤ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਂ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੀ ਸੁਣਿਐ, ਫਿਰਦੇ ਵਜਾਉਂਦੇ ਛੈਣੇ, ਪੁੱਤ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ, ਚਿੱਟੇ ਚਾਦਰੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਗਹਿਣੇ।
ਅਜਮੇਰ- ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦੀ.. (ਤੜਾਕ!) ਮੂਹਰੇ ਕਿਮੇਂ ਬੋਲਦੀ ਆ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਨਾ ਹੁਣ ਥੱਪੜ ਮਾਰਨ ਦਾ ਕੀ ਕੰਮ ਸੀ? ਮੂੰਹ ਨਾ ਕਹੋ ਜੋ ਕਹਿਣੈ?
ਅਜਮੇਰ- ਟੰਬੇ ਖਾਏਂਗੀ ਚੁੱਪ ਕਰ ਜਾ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਲਾ ਲਉ ਜ਼ੋਰ ਜਿਹੜਾ ਲੱਗਦੈ?
ਅਜਮੇਰ- ਖੜ੍ਹ ਜਾ ਮੈਨੂੰ ਪਰਾਣੀ-ਪਰੁਣੀ ਲੱਭ ਲੈਣ ਦੇ ਤੇਰੇ ਛਾਂਗਦਾਂ ਗਿੱਟੇ ਧੌਲ-ਧੱਫਿਆਂ ਨਾਲ ਨ੍ਹੀਂ ਗੱਲ ਬਣਨੀ। ਸਾਰੇ ਸੋਟੇ, ਡਾਂਗਾਂ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੇ ਲਕੋਏ ਹੋਏ ਨੇ? ਕੋਈ ਨ੍ਹੀਂ, ਛੱਡਦਾ ਮੈਂ ਵੀ ਨ੍ਹੀਂ। -ਚੱਲ ਆਹ ਲੱਕ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ ਲੈਦਰ ਦੀ ਬੈਲਟ ਨਾਲ ਈ ਕਰਦਾਂ ਤੈਨੂੰ ਸੁਹਾਗਾ ਮਾਰੇ ਖੇਤ ਵਰਗੀ ਪੱਧਰ। ਲੈ ਹੁਣ ਬੋਲ ਕੇਰਾਂ, ਲਾਹਾਂ ਤੇਰੀ ਧੌੜੀ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਮਾਫ ਕਰਦੋ ਜੀ। ਮਾਰਿਉ ਨਾ। ਚਮੜੇ ਦੀ ਬਾਹਲੀ ਓ ਸੱਟ ਲੱਗਦੀ ਆ। ਪਿਛਲੀ ਵੀਕ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਉਮੇਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ। ਆਹ ਲਉ ਥੋਡੇ ਪੈਰੀ ਪੈਂਨੀ ਆਂ। ਥੋਨੂੰ ਦੀਪੂ ਦੀ ਸੌਂਹ ਐ, ਜੇ ਮਾਰੋਂ! ਹੁਣ ਛੱਡ ਦੋ, ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੁਸਕਦੀ।
ਅਜਮੇਰ- ਤੂੰ ਸਾਹ ਕੱਢ ਕੇ ਤਾਂ ਦੇਖੀਂ। ਜੇ ਨਾਈਫ ਨਾਲ ਜੀਭ ਨਾ ਵੱਡ ਤੀ ਤਾਂ ਕਹਿ ਦੀਂ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਸਾਲੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਥੈਚਰ ਆਂਗੂੰ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿੰਦੀ ਰਹੂ। - ਭੱਜ ਕੇ ਕਿੱਧਰ ਨੂੰ ਜਾਂਨੀ ਐਂ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਜਾਣਾ ਮੈਂ ਕਿਹੜੀ ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਨੂੰ ਆ? ਐਜ਼ ਦੇ ਸੇਅ ਵੂਮਿੰਨ ਸ ਪਲੇਸ ਇੰਨ ਕੀਚਿੰਨ। ਰਸੋਈ ਚ ਵੜਦੀ ਆਂ। ਆਟਾ ਗੁੰਨ੍ਹਾਂ। ਲੰਗਰ ਨ੍ਹੀਂ ਡੱਫਣਾ?
ਅਜਮੇਰ- ਦੂਰਰੱਰਆ! ਪੁੱਤ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਬਲਾਉਂਦੇ ਬੱਕਰੇ ਦੁਰੱਅੱਰਰਾਅ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਹੋਈ ਆ, ਲਲਕਾਰੇ ਨਾ ਮਾਰੋ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਦੀਪੂ ਜਾਗ ਜੂ, ਮਸਾਂ ਸੁਆਇਐ। ਦੂਜਾ ਗੁਆਂਡੀਆਂ ਨੇ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਪੁਲੀਸ ਨੂੰ ਸੱਦ ਲੈਣੈ, ਕਹਿਣਗੇ ਇੰਡੀਅਨ ਸੌਣ ਨ੍ਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਖਰੂਦ ਪਾਉਂਦੇ ਆ।
ਅਜਮੇਰ- ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਐਸੀ ਦੀ ਤੈਸੀ, ਪੁਲਸ ਬੁਲਾਉਂਦਿਆਂ ਦੀ। ਫੂਕ ਕੇ ਰੱਖ ਦੂੰ ਸਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਲੁੰਗ-ਲਾਣਾ। ਵਿੱਚੇ ਧੀ ਦੇਣੇ ਪੁਲਸੀਆਂ ਦੀ ਰੇਲ ਬਣਾ ਦੂੰ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਹੁਣ ਕਿੱਧਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲੀ? -ਬੈਕ ਗਾਰਡਨ ਚ ਕੀ ਕਰਨ ਜਾਣੈ? ਘਰ ਦੇ ਪਿਛਵਾੜੇ ਵਾਲਾ ਬੱਲਬ ਕਿੱਦਣ ਦਾ ਫਿਊਜ਼ ਆ, ਨੇਰੈ ਚ ਅੜ੍ਹਕ ਕੇ ਡਿੱਗ ਪਊਂਗੇ? ਕੋਈ ਸੱਟ-ਫੇਟ ਵੱਜੂ।
ਅਜਮੇਰ- ਹੂਅਰੱਰਾ! ਨਿਕਲੋ ਬਾਹਰ ਉਏ, ਥੋਡੀ ਫਰੰਗੀਆਂ ਦੀ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਅੰਦਰ ਚੱਲੋ। ਕੀ ਜਲੂਸ ਕੱਢਣ ਲੱਗੇ ਓ? ਪੀਤੀ ਆ ਤਾਂ ਪਚਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ? ਖੌਰੂ ਕਿਉਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋ? ਚਲੋ, ਲੋਕ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖਦੇ ਨੇ।
ਅਜਮੇਰ- ਛੱਡ ਦੇ। ਰੋਕ ਨਾ। ਅੱਜ ਸਾਰੇ ਆਂਡੀ-ਗੁਆਂਡੀ ਮੈਂ ਘੜ ਕੇ ਗਜ਼ ਵਰਗੇ ਕਰ ਦੂੰ। ਅੱਕਾਂ ਦੇ ਭੰਬੂਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਉਡਾ ਦੂੰ ਸਭ ਨੂੰ। ਪੰਜਾਂ-ਦਸਾਂ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਏ ਬਿਨਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਮੈਂ ਟੱਲਦਾ। ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਗੋਰਿਆਂ, ਗੂੰਹ ਦੇ ਬੋਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦਿਖਾ ਦਮਾਂ। ਤੂੰ ਪਰ੍ਹੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਗਿਣੀ ਜਾਈਂ ਜਦੋਂ ਐਮਬੂਲੈਂਸਵਾਲੇ ਲਾਸਾਂ ਚੁੱਕਣਗੇ। ਬਾਸਟਰਡ, ਪੁਲਸ ਕਿਮੇਂ ਸੱਦਦੇ ਆ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਸੱਦ ਲੀ। ਮੇਰੀ ਹੀ ਜੁਬਾਨ ਨ੍ਹੀਂ ਰਹੀ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਬਈ ਸੱਦ ਸਕਦੇ ਆ। ਚਲੋ ਅੰਦਰ। ਠੰਡ ਦੇਖੋ ਕਿੰਨੀ ਆ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੱਦਿਆ।
ਅਜਮੇਰ- ਸੱਦ ਕੇ ਤਾਂ ਦਿਖਾਉਣ। ਅਸੀਂ ਆਪਦੇ ਘਰੇ ਚਾਹੇ ਕੰਜਰੀਆਂ ਨਚਾਈਏ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੀ ਮਖਿਆਲ ਲੜ੍ਹਦੈ? -ਉਹ ਡੇਵਡਾ, ਜੇ ਹਿੰਮਤ ਆ ਤਾਂ ਨਿਕਲ ਬਾਹਰ ਉਏ। ਆ ਦੇਖ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦਾ ਖਸਮ ਖੜ੍ਹੈ। ਤੇਰੀ ਵੱਡੇ ਸੂਰਮੇ ਦੀ। -ਦੇਖਿਐ? ਡਰਦਾ ਬਾਹਰ ਨ੍ਹੀਂ ਆਇਆ। ਜਨਾਨੀ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਚ ਲੁੱਕਿਆ ਬੈਠਾ, ਅੰਦਰ ਮੋਕ ਮਾਰੀ ਜਾਂਦਾ ਹੋਣੈ। -ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਬਾਰਬੀ(ਬਾਰਬਰਾ) ਦੀ ਮੈਂ ਇੱਕ ਆਰੀ ਪੱਬ ਚ ਬਾਂਹ ਫੜ੍ਹ ਲਈ ਸੀ, ਪੰਜਾਹ ਗੋਰੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸੀ ਉਦਣ ਉੱਥੇ। ਮੈਂ ਕੱਲਾ ਈ ਇੰਡੀਅਨ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਈ ਮੇਤੋਂ ਉਹਦਾ ਗੁੱਟ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀ। ਡੇਵਿਡ ਤਾਂ ਖੜ੍ਹਾ ਥਰ-ਥਰ ਕੰਬੀ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਉ ਬਾਹਰ ਉਏ, ਭੈਣ ਦਿਉ ਕੁੱਤਿਉ ਕਰੋ ਜਵਾਈ ਨਾਲ ਮਿਲਣੀ!
ਹਰਿੰਦਰ- ਮਖਿਆ, ਆਉ ਵੀ ਅੰਦਰ। ਡੰਡ ਨਾ ਪਾਇਆ ਕਰੋ। ਆਪਣੀ ਕੋਈ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਆ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ?
ਅਜਮੇਰ- ਹੈ ਕਿਉਂ ਨ੍ਹੀਂ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਜਲਿਆਵਾਲੇ ਬਾਗ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣਾ। ਭਾਜੀ ਪਾ ਕੇ ਇਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਜਾਣਗੇ ਕਿੱਥੇ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਕਰ ਦੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਖਰਾਬ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਰਹਿਣ ਦੋ, ਵੱਡੇ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਬਣਦੇ ਆ।
ਅਜਮੇਰ- ਤੇਰਾ ਭਾਈ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਓ ਬਾਬਰੀਏ (ਬਰਾਬਰਾ) ਤੂੰ ਹੀ ਨਿਕਲਿਆ! ਤੈਥੋਂ ਵਾਰ ਕੇ ਵਿਸਕੀ ਪੀਵਾਂ। ਨੀ, ਇੱਕ ਪਲ ਵਿੱਚ ਸਦੀਆਂ ਜੀਵਾਂ। ਹਾਅਤ!
ਹਰਿੰਦਰ- ਬਥੇਰੇ ਬੱਕਰੇ ਬੁਲਾ ਲਏ। ਬਸ ਕਰੋ। -ਹਾਂ ਆਏਂ ਬੀਬੇ ਬਣ ਕੇ ਆਖੇ ਲੱਗ ਜਿਆ ਕਰੋ। ਵੜ੍ਹ ਚੱਲ ਘਰੇ। -ਹੁਣ ਕੀ ਹੋ ਗਿਐ, ਬਰੈਕਾਂ ਲਾ ਲਈਆਂ?
ਅਜਮੇਰ- ਨਹੀਂ ਬਈ, ਮੈਂ ਤੈਥੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਨ੍ਹੀਂ ਜਾਣਾ। ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਆਂਗੂੰ ਲੇਡੀਜ਼ ਫੱਸਟ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਠੀਕ ਐ, ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੜ੍ਹਦੀ ਆਂ। ਆਜੋ ਆਜੋ, ਸੰਗੋ ਨਾ। ਲਿਆਉ ਡੋਰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਲਾ ਦਇਏ। ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦੈਟਸ ਮੋਰ ਲਾਇਕ ਇੱਟ।
ਅਜਮੇਰ- ਗੌਰਮੈਂਟ ਜੀ! ਆਹ ਸੋਫਾ ਵਿਹਲਾ ਪਿਐ, ਬਹਿ ਜਾਂ ਏਥੇ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਆਹੋ, ਹੋਰ ਬਾਜੇ ਆਲੇ ਸੱਦਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਇਆਂ ਤੋਂ ਬੈਠੋਂਗੇ? -ਰੋਟੀ ਖਾਣੀ ਆ?
ਅਜਮੇਰ- ਖਾਣੀ ਕਿਉਂ ਨ੍ਹੀਂ? ਮੇਰਾ ਬਰਤ ਰੱਖਿਆ ਵਿਐ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਚੰਗਾ ਹਿੱਲਿਓ ਨਾ। ਅਈਥੇ ਹੀ ਬੇਠੇ ਰਹੀਓ। ਮੈਂ ਰੋਟੀ ਲਾਹੁਣ ਲੱਗਦੀ ਆਂ।
ਅਜਮੇਰ- ਨਹੀਂ। ਅੜਕ ਜਾਹ, ਮਾੜਾ ਜਿਹਾ ਡੱਬਾ-ਡੂਬਾ ਲਾ ਲੈਣ ਦੇ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਕਸਰ ਆ ਅਜੇ?- ਅੱਗੇ ਈ ਟੱਲੀ ਹੋ ਕੇ ਆਏ ਓ। ਕੀ ਲੋੜ੍ਹ ਸੀ ਘਰ ਆਉੁਣ ਦੀ? ਪੱਬ ਚ ਈ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਜੋ। ਰੱਜੇ ਤਾਂ ਰਹੋਂਗੇ?
ਅਜਮੇਰ- ਜਿੰਨੀ ਪੀਤੀ ਸੀ ਉਹ ਤਾਂ ਲਹਿ ਗਈ ਸਾਉਰੇ ਦੀ, ਬੈਠੀ ਆ ਹਲੇ ਤਾਈਂ। ਇੰਡੀਅਨਾਂ ਦੇ ਪੱਬਾਂ ਦੀ ਬੀਅਰ ਕਾਹਦੀ ਆ? ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਨਿਰੀ ਲੱਸੀ ਈ ਬਣਾਈ ਪਈ ਹੁੰਦੀ ਆ। ਗਲਾਸੀ ਲਾਏ ਬਿਨਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਗੱਲ ਬਣਨੀ। -ਆ ਡਰਾਅ ਚ ਖਾਲੀ ਬੋਤਲ ਕਾਸਨੂੰ ਰੱਖੀ ਪਈ ਆ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਪਤੈ? ਮੈਂ ਥੋੜਾ ਪੀਂਦੀ ਆਂ। ਤੁਸੀਂ ਜਾਣੋ, ਥੋਡਾ ਕੰਮ ਜਾਣੇ। -ਮੈਂ ਤੜਕੇ ਦੀ ਉੱਠੀ ਹੋਈ ਆਂ। ਸਵੇਰ ਦੀ ਮੰਜੇ ਨਾਲ ਪਿੱਠ ਲਾ ਕੇ ਨ੍ਹੀਂ ਦੇਖੀ। ਸੌਣੈ ਮੈਂ ਵੀ। ਤੋਰੀ-ਫੁਲਕਾ ਛਕੋ ਤੇ ਪੈਣ ਦੀ ਕਰੋ।
ਅਜਮੇਰ- ਲਾਹ ਲੈ ਫੇਰ। ਗੱਲ ਸੁਣੀ? ਕੁਸ਼ ਨ੍ਹੀਂ ਕੁਸ਼ ਚੱਲ ਇਉਂ ਕਰ ਰਹਿਣ ਦੇ ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਨ੍ਹੀਂਪੱਬ ਚ ਭੁੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਟੇਕ ਜਿਹੇ ਖਾਹ ਲੇ ਸੀਗੇ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਇਸ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਵੀ ਸਲਾਹਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਬਣਦੀਆਂ।
ਅਜਮੇਰ- ਚੰਗਾ ਭਾਗਵਾਨੇ ਮੈਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲਦਾਂ ਦੀਪੂ ਕੋਲ, ਤੂੰ ਵੀ ਛੇਤੀ ਆਜੀਂ। ਚੁੱਲੇ-ਚੌਂਕੇ ਦਾ ਕੰਮ ਮੁਕਾ ਕੇ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਬਚ ਕੇ ਜਾਇਓ।
ਅਜਮੇਰ- ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬੀ ਸਮਝਦੀ ਏਂ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਦੇਖਿਐ? ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਨਾ? ਲੱਗੇ ਸੀ ਡਿੱਗਣ ਭੰਨ੍ਹ ਦੇਣਾ ਸੀ ਟੀ ਵੀ ਹੁਣੇ ਈ। ਅਜੇ ਤਾਂ ਇਹਦੀਆਂ ਕਿਸਤਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਉਤਾਰ ਹੋਈਆਂ। ਸੰਭਲ ਕੇ ਚੜ੍ਹਿਓ ਪੌੜੀਆਂ? ਸਿੱਧੇ ਬੈੱਡਰੂਮ ਚ ਜਾ ਕੇ ਦੀਪੂ ਨਾਲ ਪੈ ਜੀਉ। ਦੇਖ ਕੇ ਪਇਉ, ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਲੱਤ-ਬਾਂਹ ਤੇ ਨਾ ਭਾਰ ਦੇ ਦਿਉ। ਮੈਂ ਦਾਲ ਨਾਲ ਦੋ ਬਰੈੱਡਾਂ ਖਾਹ ਕੇ ਥੋਡੇ ਮਗਰੇ ਆਈ।
ਅਜਮੇਰ- ਦੀਪੂ? ਪੁੱਤ ਸੁੱਤਾ ਪਿਐਂ, ਹੈਂ? ਓ ਮੇਰਾ ਲਾਡੀ ਮੇਰਾ ਸੋਨਾ ਮੇਰਾ ਮੋਤੀ ਮੇਰਾ ਹੀਰਾ ਗਹਿਰੀ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦੈ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਦੇ ਦੀਪੂ ਪੁੱਤ ਨਾਲ ਖੇਲਣਾ ਸੀ। ਲਾਡ-ਬਾਡੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸੀ। ਝੂਟੇ-ਮਾਟੇ ਦੇਣੇ ਸੀ। -ਖੈਰ ਕੋਈ ਨ੍ਹੀਂ ਪੁੱਤਰਾ, ਸਵੇਰੇ ਸਹੀ। ਤੈਨੂੰ ਕੱਚੀ ਨੀਂਦੇ ਨ੍ਹੀਂ ਜਗਾਉਣਾ। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਹੋਈ ਪਈ ਆ- ਮੈਂ ਵੀ ਸੌਂ ਜਾਂਨੈ।
ਹਰਿੰਦਰ- (ਲੈ ਖਾਂ! ਮੰਜੇ ਤੇ ਇੰਝ ਮੂਧਾ ਹੋਇਆ ਪਿਐ, ਜਿਵੇਂ ਵੱਢ ਕੇ ਚਰੀ ਦੀ ਭਰੀ ਟਰਾਲੀ ਚ ਸਿੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਸਾਂ-ਮਸਾਂ ਉਡੀਕਦੀ ਨੂੰ ਰਾਤ ਆਉਂਦੀ ਐ ਤੇ ਇਹ ਸਾਹਬ ਬਹਾਦਰ ਘਰੇ ਆਉਂਦੇ ਈ ਪਿੱਠ ਮਰੋੜ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਣਗੇ। ਬੰਦਾ ਕੋਈ ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਈ ਕਰੇ। ਤੀਵੀਂ ਨਾਲ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਸਾਂਝਾ ਕਰੇ। ਤੜਕੇ ਉੱਠਦਾ ਈ ਘਰੋਂ ਕੰਮ ਤੇ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦੈ। ਸਾਰੀ ਦਿਹਾੜੀ ਆਏਂ ਫੋਕੀ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ਆ। ਆਥਣ ਨੂੰ ਉਥੋਂ ਫੈਕਟਰੀਉਂ ਹੱਟਦਾ ਸਿੱਧਾ ਈ ਪੱਬ ਚ ਵੜ੍ਹ ਜਾਂਦੈ। ਰਾਤ ਚਾੜ ਕੇ ਘਰ ਨੂੰ ਆਉਂਦੈ। ਬਿੰਦ ਵਿੱਚ ਦੀ ਘਰਾੜੇ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਜੂ। ਕੀ ਕਰਾਂ? ਗੱਲ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਐ। ਉਠਾਲ ਲੈਨੀ ਆ। ਠਹਿਰ ਕੇ ਲਾਹ ਲਊ ਨੀਂਦ। ਪੱਬ ਚ ਬੈਠਾ ਤਾਸ਼ ਈ ਕੁੱਟਦਾ ਸੀ, ਕਿਹੜਾ ਹੱਲਟ ਹੱਕਦਾ ਆਇਐ।)
ਅਜਮੇਰ- ਕੀ ਬਿੱਲੀ ਆਂਗੂੰ ਪਰਚਾਂਡੇ ਜਿਹੇ ਮਾਰੀ ਜਾਨੀ ਆ? ਸੌਂ ਲੈਣ ਦੇ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਆ ਹਾ! ਦਰ ਵੜ੍ਹਦਿਆਂ ਥੋਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਆ, ਪੱਬ ਵਾਲੇ ਚਾਹੇ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਬਹਾਈ ਰੱਖਦੇ, ਹਿੱਲਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਲੈਣਾ ਉਥੋਂ?
ਅਜਮੇਰ- ਤੈਂ ਜਗਾ ਕੇ ਮੈਥੋਂ ਕੀ ਕਸੀਦਾ ਕਢਾਉਣੈ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਸੁਣੋ ਜੀ। ਅੱਜ ਮੇਰੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ, ਲੱਖੇ ਦਾ ਫੋਨ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਜਰਮਨ ਤੱਕ ਤਾਂ ਪਹੁੰਚ ਗਿਐ। ਛੇ ਮਹਿਨੇ ਹੋ ਚੱਲੇ ਨੇ ਘਰੋਂ ਬੇਘਰ ਹੋਏ ਨੂੰ। ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਭੈਣ ਜੀ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ ਹੋਰ ਭੇਜ ਦੋ। -ਉਹਨੇ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੀ ਹੋਈ ਐ, ਜਿਹੜਾ ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲੌਰੀ ਚ ਲਕੋ ਕੇ ਫੇਅਰੀ ਰਾਹੀਂ ਡੋਬਰ ਤੱਕ ਲੈ ਆਉ। ਅੱਗੋਂ ਇੱਥੇ ਆਏ ਨੂੰ ਆਪਾਂ ਸਾਂਭ ਲਵਾਂਗੇ। ਕਿਸੇ ਤਣ ਪੱਤਣ ਲੱਗ ਜੂ। ਭੁੱਬਾਂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਰੋਂਦਾ ਸੀ। ਅਖੇ, ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਭੁੱਖਾਂ। -ਦਿਨ-ਰਾਤ ਹੋਟਲਾਂ ਚ ਭਾਂਡੇ ਮਾਂਜਣੇ ਪੈਂਦੇ ਨੇ।
ਅਜਮੇਰ- ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਜੂ। ਅਹੇ ਜਿਹਾ ਦਿਹਾੜੀ-ਦੱਪਾ ਉਹਨੂੰ ਇੱਥੇ ਕਰਨਾ ਪਊ। -ਕੰਨਾਂ ਚੋਂ ਮੈਲ ਕੱਢ ਕੇ ਸੁਣ ਲੈ, ਤੇਰੇ ਭਾਈ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਫੁੱਟੀ ਕੌਡੀ ਨ੍ਹੀਂ। ਮੇਰੀ ਮਸ਼ੀਨ ਲਾਈ ਹੋਈ ਆ ਬਈ ਨੋਟ ਛਾਪ-ਛਾਪ ਦਈ ਚੱਲਾਂ? ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਈ ਬੈਠਾਂ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਦੇਖ ਲਉ, ਕਿਸੇ ਖੱਲ-ਖੂੰਝੇ ਚ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਮਾਰ ਕੇ? ਆਪਣੇ ਬਿਨਾਂ ਉਹਦਾ ਪਰਦੇਸਾਂ ਚ ਕੌਣ ਆ? ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਬਾਂਹ ਫੜ੍ਹਨੀ ਆ ਉਹਦੀ।
ਅਜਮੇਰ- ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਢਹੇ ਮੈਥੋਂ ਪੁੱਛ ਕੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਸੀ? ਇੰਡੀਆ ਚ ਐਸ਼ ਕਰਦੇ ਨੇ ਅੱਡੀਆਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਫਾਹਾ ਲਿਐ। ਉਥੇ ਤਾਂ ਹੱਗਣ ਵੀ ਹੀਰੋ-ਹੌਂਡੇ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਹੋਣ ਦੇ ਔਖਾ, ਤਾਂ ਹੀ ਅਕਲ ਆਊ। ਜਿੰਨੀ ਲੱਗੂ ਸੱਟ, ਓਨੇ ਨਿਕਲਣਗੇ ਵੱਟ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਨਾ ਜੀ, ਇੰਝ ਨਾ ਕਹੋ। ਰੱਬ ਦਾ ਵਾਸਤੈ। ਤਰਸ ਖਾਉ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਤੇ।
ਅਜਮੇਰ- ਮੈਂ ਕਹਿਨਾਂ ਉਹ ਮੇਰੇ ਤੇ ਤਰਸ ਖਾਵੇ। -ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਕੰਗਾਲ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਤਾ। ਖੁਦਾ-ਨਾਖਾਸਤਾ ਜੇ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬਿਪਤਾ ਆ ਪਵੇ ਤਾਂ ਵਰਤਣ ਨੂੰ ਪੱਲੇ ਇੱਕ ਵੀ ਖੋਟਾ ਸਿੱਕਾ ਨ੍ਹੀਂ ਆਪਣੇ ਕੋਲ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਂ -ਕਹਿੰਦੀ -ਸੀ, ਨਿਆਣੇ ਦੇ ਚਾਈਲਡ-ਬੈਨੀਫਿੱਟ ਦਾ ਬੈਂਕ ਚ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਜਮ੍ਹਾ ਪਿਐ। ਉਹ ਕੱਢਵਾ ਕੇ ਪਾ ਦਿੰਨੇ ਆ। ਲੱਖਾ ਵੀਰਾ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਪੈਨੀ ਨੀ੍ਹਂ ਰੱਖਦਾ, ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਮੋੜ ਦੂ।
ਅਜਮੇਰ- ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਛਲੇ ਤਾਂ ਮੋੜ ਦੇਵੇ। ਸਰਕਾਰ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਚਾਈਲਡ-ਬੈਨੀਫਿੱਟ ਬੱਚੇ ਦੇ ਖਰਚੇ ਲਈ ਦਿੰਦੀ ਐ ਤੇ ਉਹ ਬੱਚੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਖਰਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਨੇ। ਥੋੜੇ-ਥੋੜੇ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਜੋੜਦਾਂ ਬਈ ਦੀਪੂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ। ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਆਪਾਂ ਉਹਦਾ ਵਿਆਹ ਵੀ ਕਰਨੈ, ਕਿ ਨਹੀਂ? ਤੇਰੇ ਡੇਲੇ ਕੱਢ ਦੂੰ ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਪੌਂਡਾਂ ਕੰਨੀ ਝਾਕੀ ਏਂ ਤਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਥੋਡੇ ਘਰਦਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨ੍ਹੀਂ ਲੱਗਦੀ, ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਈਦਾ ਹੁੰਦੈ ਕਿ ਲਈਦੈ? ਪਿਛਲੇ ਜਮਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾ ਪੀਣਾ। ਪਰ ਇੱਥੇ ਤਾਂ ਉਲਟੀ ਗੰਗਾ ਹੀ ਵਹਿੰਦੀ ਆ। ਤੂੰ ਹਰ ਵੇਲੇ ਪੇਕਿਆ ਦਾ ਟੌਰ ਚੱਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏਂ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਕੁਸ਼ ਕਰਿਐ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਹੋਰ ਏਦੂੰ ਪਰ੍ਹੇ ਉਹ ਕੀ ਕਰ ਦੇਣ? ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਲਿਐ-ਪੋਸਿਐ, ਪੜ੍ਹਾਇਐ-ਲਿਖਾਇਆ, ਵਿਆਹਿਐ।
ਅਜਮੇਰ- ਕਿਵੇਂ ਸੰਘ ਪਾੜਦੀ ਐ? ਨੀਵਾਂ ਬੋਲ ਦੀਪੂ ਨਾ ਉੱਠ ਜੇ। ਤੇਰੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਕੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਅਲਿਹਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੈ? ਸਾਰਾ ਜੱਗ ਇਵੇਂ ਕਰਦੈ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਜਾਣੀ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਭਰਾ ਦੀ ਕੋਈ ਮਦਦ ਨ੍ਹੀਂ ਕਰਨੀ? ਠੀਕ ਆ ਫੇਰ। ਹੁਣ ਗੱਲਾਂ ਈ ਦੋ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਪੌਂਡ ਭੇਜ ਦੋ। ਨਹੀਂ, ਥੋਡੀ ਮੇਰੀ ਸਾਸਰੀਅਕਾਲ ਐ। ਨਾ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਕੁੱਝ ਲੱਗਦੇ ਓ, ਨਾ ਮੈਂ ਥੋਡੀ। ਖਾਹ ਲਿਓ ਮੈਥੋਂ ਪਰੌਠੇ! ਮੈਂ ਵੀ ਵਾਈਫ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਡਿਊਟੀ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ! 
ਅਜਮੇਰ- ਮੈਨੂੰ ਦਾਬੇ ਦਿੰਦੀ ਏਂ? ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਭੂਤਨੀ ਸਿਵਿਆਂ ਚ ਅੱਧ। ਜੇ ਮੈਂ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਸਭ ਕੁੱਝ ਕਰਾਉਣੈ ਤਾਂ ਤੈਥੋਂ ਫੇਰ ਮੈਂ ਬੜੇਵੇਂ ਲੈਣੇ ਆ, ਕੋਈ ਖੋਏ ਦੀ ਬਰਫੀ ਵਰਗੀ ਮੇਮ ਨਾ ਘਰੇ ਰੱਖੂੰ? ਟਿੰਡ-ਫੌਹੜੀ ਚੁੱਕ ਤੇ ਏਸੇ ਵੇਲੇ ਮੇਰੇ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾ। ਫੱਕ-ਔਫ! ਉੱਠ ਖੜ੍ਹ? ਆਪਦੇ ਭਰਾ ਕੋਲ ਈ ਤੁਰ ਜਾ। ਵਗ ਜਾ ਵਗ। ਮੈਂ ਕੀ ਕਹਿੰਨਾਂ? ਮੈਂ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਟਲਦਾ ਸੀ ਬਈ ਦੀਪੂ ਸੁੱਤਾ ਪਿਐ। ਪਰ ਲਾਤੋਂ ਕੇ ਭੂਤ ਬਾਤੋਂ ਸੇ ਕਬ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ? ਛਤਰੌਲ ਫੇਰਨਾ ਈ ਪਊ ਤੇਰੇ। ਲਿਆ ਫੇਰ, ਦੇ ਈ ਦਵਾਂ ਤੈਨੂੰ ਦਾਖੂ ਦਾਣਾ। ਹੈਂਅ! ਹੂੰਅ!! ਘਸੁੰਨਾਂ ਨਾਲ ਖੜਕੈਂਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਆਦ ਨ੍ਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਗੋਡੇ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਠੋਕਦਾਂ ਤੇਰੀ ਕੰਡ। ਗੁੱਝੀ ਸੱਟ ਪਵਾਉਂਦੀ ਆ ਅਸਲੀ ਚੀਕਾਂ!
ਹਰਿੰਦਰ- ਹਾਏ ਹਈ ਮਰਗੀ ਅਈ ਬੀਬੀ ਲੋਕੋ ਵੇ, ਬਚਾ ਲਉ ਕਮਲਾ ਜੱਟ ਆਂਡੇ ਆਂਗੂੰ ਫੈਂਟੀ ਜਾਂਦੈ ਮੈਨੂੰ।
ਅਜ਼ਮੇਰ- ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਭੈਣ ਚੋ ਸਾਲੀ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਹੀ ਖੰਭ ਨਿਕਲਦੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਗਾਟਾ ਵੱਢਦੂੰ ਮੈਂ। ਕਿੱਦਣ ਦਾ ਮੂੰਹ ਅਲੀ ਝਾਕਦਾਂ। ਤੇਰਾ ਵੀ ਕਸੂਰ ਨ੍ਹੀਂ। ਚਿਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਵੱਜੀਆਂ ਨੂੰ। ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਦੂਏ-ਤੀਏ ਦਿਨ ਡੋਜ਼ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇ, ਫੇਰ ਲੋਟ ਰਹਿੰਦੀ ਏਂ। ਤੇਰੀ ਢੂਹੀ ਤੇ ਖਾਜ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਹੋਰ ਕੁਸ਼ ਨ੍ਹੀਂ। ਜਨਾਨੀ ਨੂੰ ਅੱਖ ਦੀ ਘੂਰ ਬਥੇਰੀ ਹੁੰਦੀ ਐ। ਕਾਹਨੂੰ? ਏਨੀਆਂ ਕੁ ਲੱਤਾਂ-ਮੁੱਕੀਆਂ ਨਾਲ ਤੇਰਾ ਕੀ ਬਣਿਐ? ਜਿਗਰਾ ਰੱਖ, ਹੇਠੋਂ ਸੰਮਾਂ ਆਲੀ ਡਾਂਗ ਸਰੋਂ ਦੇ ਤੇਲ ਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਲਿਆਉਂਨਾਂ ਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਦਾਂ ਤੇਰੀ। ਰੋਜ਼-ਰੋਜ਼ ਦਾ ਯੱਭ ਮੁਕਾ ਕੇ ਛੱਡੂੰ ਅੱਜ। 
ਹਰਿੰਦਰ- ਹਾੜੇ-ਹਾੜੇ! ਬਖਸ਼ ਦੋ ਜੀ। ਬਸ ਕਰੋ ਹੁਣ ਹੋਰ ਨਾ ਕੁੱਟੋ। ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨੈ ਮੈਨੂੰ? ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ ਮੈਥੋਂ ਅਣਜਾਣ ਤੋਂ। ਸੌਰੀ-ਸੌਰੀ-ਸੌਰੀ ਜੀ। ਮੁੜ ਕੇ ਨ੍ਹੀਂ ਵੱਧ-ਘੱਟ ਬੋਲਦੀ। ਆਹ ਲਉ, ਥੋਡੇ ਪੈਰੀਂ ਪੈਨੀ ਆਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਹੋਂਗੇ, ਉਵੇਂ ਕਰੂੰਗੀ।
ਦੀਪੂ- ਐਂ ਐਂ ਐਂ ਟੈਂਅ ਆਂ ਅੰਊਂ ਉਂਅ ਐ ਐਂ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਝਾਕੋ? ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਜਗਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੈ।
ਅਜਮੇਰ- ਮੈਂ ਕੀ ਕੀਤੈ? ਲੜਾਈ ਤਾਂ ਤੈਂ ਛੇੜੀ ਹੈ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਕੀ ਹੋਇਆ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ। ਅਲੇ-ਅਲੇ-ਅਲੇ। ਰੋਣ ਕਿਉਂ ਲੱਗ ਪਿਐ। -ਨਾ ਮੇਰੇ ਬਿੱਲੇ ਚੁੱਪ ਕਰ ਜਾ।
ਅਜਮੇਰ- ਲਿਆ ਮੈਂ ਢਿੱਡ ਤੇ ਪਾ ਲੈਂਦਾਂ ਤੇ ਥਾਪੜ ਕੇ ਹੁਣੇ ਸੁਆ ਦਿੰਨੈਂ। -ਹੂੰਅ ਹੂੰਅ ਓਅ ਓਅ।
ਹਰਿੰੰਦਰ- ਮੈਂ ਲੋਰੀ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਆਂ । -ਮੇਰੇ ਬਾਲ ਮੇਰੇ ਲਾਲ, ਸੌਂ ਜਾ ਮੰਮੀ ਨਾਲ ਸੌਂ ਜਾ ਨੀਂਦੀਆ ਰਾਣੀ ਆ ਜਾ ਮੇਰੇ ਲਾਡਲੇ ਨੂੰ ਸੁਆ ਜਾ ਮੇਰੇ ਸੂਰਜ ਮੇਰੇ ਚੰਨ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਤਾਰੇ ਮੇਰੇ ਰਾਜ ਦੁਲਾਰੇ ਬੁੜਾਪੇ ਦੇ ਸਹਾਰੇਸੌਂ ਜਾ ਊਂ ਅ।
ਦੀਪੂ- --------------------------।
ਅਜਮੇਰ- ਲਉ ਜੀ ਸੌਂ ਗਿਐ, ਦੀਪੂ। ਐਧਰ ਹੋ, ਕੰਧ ਵੱਲ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਕਰਕੇ ਲਿਟਾ ਦੇਵਾਂ ਪੁੱਤ ਨੂੰ।
ਹਰਿੰਦਰ- (ਜਿੱਥੇ ਮਰਜ਼ੀ ਪਿਆ ਰਹਿ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਪਿੱਠ ਕਰਕੇ ਪੈਂਦੀ ਆਂ। ਪਾਪੀਆਂ! ਤੈਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਨਹੀਂ ਬਲਾਉਣਾ। -ਨਿਆਣੇ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਡੰਗਰ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਕਦੇ ਨਾ ਐਨੀ ਕਪੱਤ ਕਰਾਉਂਦੀ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਦੀਪੂ ਦਾ ਐ ਬਈ ਇਹਦੀ ਬਿਚਾਰੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰੁਲ ਜੂ। ਮਸ਼ੋਰਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਫਿਰੂ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ੍ਹ ਐ। ਇਕੱਲੀ ਮਾਂ ਜਾਂ ਇਕੱਲਾ ਪਿਉ, ਜੁਆਕ ਦੀ ਓਨੀ ਵਧੀਆ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਜਿੰਨੀ ਅੱਛੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਨੋਂ ਮੀਆਂ-ਬੀਵੀ ਰਲ੍ਹ ਕੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਤਾਂ ਸਭ ਸਹੀ ਜਾਂਦੀ ਆਂ। ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਫੌਹੜੇ ਖਾਣ ਲਈ ਨ੍ਹੀਂ ਸੀ ਆਈ ਵਲੈਤ ਚ। ਆਏ ਦਿਨ ਛਿੱਤਰ ਖਾਹ-ਖਾਹ ਮੇਰਾ ਪਿੰਡਾ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਤੋਂ ਪੱਛਿਆ ਪਿਐ ਇਉਂ ਲੱਗਦੈ ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬਾਂ ਦੇ ਪਰੀਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਖਰਾਨ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਿੱਸਦੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਮੈਂ ਹੀ ਆਂ ਜਿਹੜੀ ਕਹਿਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ੁਲਮ ਜਰੀ ਜਾਂਨੀ ਆਂ। ਮੇਰੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਅਹੇ ਜੇ ਅੜ੍ਹਬ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਾ ਕੱਟਦੀ, ਬੋਰੀ-ਬਿਸਤਰਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕਿੱਦਣ ਦੀ ਹਵਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਮੇਰੇ ਅਣਮੁੱਲੇ ਰੂਪ ਦਾ ਆਨਾ ਮੁੱਲ ਨ੍ਹੀਂ ਪਿਆ ਏਸ ਘਰ ਚ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਵਾਰੀ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਮਰੱਬਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਮੈਨੂੰ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਦੇਹਲੀਆਂ ਨੀਵੀਂਆਂ ਕਰੀ ਤੀਆਂ ਸੀ ਮੇਰੇ ਸਾਕ ਲਈ। ਮੈਂ ਹੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿੱਚ ਏਸ ਅਨਪੜ੍ਹ ਅਤੇ ਨੰਗ-ਮੁਲੰਗ ਤੇ ਡੁੱਲ ਗੀ। ਇੰਡੀਆ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਂਦੀ ਤਾਂ ਪੀੜੇ ਤੇ ਰੇਬ ਪਜਾਮੀ ਪਾ ਕੇ ਬੈਠੀ ਹੁਕਮ ਚਲਾਉਂਦੀ। ਰਾਜ ਕਰਦੀ ਰਾਜ। ਬੀਹ ਨੌਕਰ ਮੇਰਾ ਗੋਲਪੁਣਾ ਕਰਨ ਤੇ ਹੁੰਦੇ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਾਸਟਰਨੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਨੇ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਚ ਮਜ਼ਦੂਰੀਆਂ ਕਰਦੀ ਆਂ। ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਉਹ ਹਾਲ ਐ, ਪੱਥਣੀਆਂ ਪਈਆਂ ਪਾਥੀਆਂ ਬੀ ਏ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕੰਮ ਆਈ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਬੀ ਐੱਡ ਕਰਕੇ ਖੂਹ ਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਆਪ ਅੰਗੂਠਾ ਛਾਪ ਸੀ, ਇਹਨੇ ਮੇਰੀ ਪੜਾਈ ਦੀ ਵੀ ਰਤਾ ਕਦਰ ਨ੍ਹੀਂ ਪਾਈ।)
ਅਜਮੇਰ- (ਮਨਾ ਚੰਗਾ ਭਲਾ ਸਾਰੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਵਰਜਦੇ ਸੀ। ਬਲਰਾਜ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਵੀ ਬਥੇਰੀਆਂ ਮੱਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸੀ। ਸਭ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ ਬਈ ਇੰਡੀਆ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦੈ। ਸਭ ਹੂੰਝ-ਹੂੰਝ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਬੱਬਰ ਚ ਹੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਅਕਲ ਤੇ ਪਰਦਾ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਇੱਥੇ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕਨਾਨੂੰ ਦਾ ਪਤਾ ਹੁੰਦੈ। ਮਾੜਾ ਜਿਹਾ ਖਹਿਬੜੋ, ਜਦੇ ਹੀ ਧਮਕੀ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ, ਕਹਿਣਗੀਆਂ ਸੱਦਾਂ ਪੁਲੀਸ? ਪੁਲਸ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਾਲੀਆਂ ਨਾਲੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਇੱਟ-ਖੜੱਕੇ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਇਹ ਰਕਾਨ ਲਿਆਂਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਸਾਊ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਪਰ ਮਾੜੇ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਅਹੇ ਜਿਹੀ ਕੱਬੀ ਤੇ ਕਲੈਹਣੀ ਟੱਕਰੀ ਆ, ਨਿੱਤ ਕਲੇਸ਼ ਰੱਖਦੀ ਆ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਤੀਵੀਂਆਂ ਪੇਕਿਆਂ ਦਾ ਮੋਹ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀਆਂ, ਉਹ ਮੂਰਖਾਂ, ਆਪ ਤਾਂ ਔਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੀ ਹਨ। ਸਗੋਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਹੋਣਸਾਰ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲੋਂ ਪਿਆਰ ਘਟਾ ਕੇ ਪਤੀ ਦੇ ਟੱਬਰ ਨਾਲ ਰਚਣਾ-ਮਿਚਣਾ ਚਾਹੀਦੈ ਤੇ ਸਾਹੁਰੇ ਘਰ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਘਰ ਵਜੋਂ ਸਵਿਕਾਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਧਰਲੇ ਬੰਦੇ ਜਿਹੜੇ ਇੰਡੀਆ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਕੁੜੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲੈ ਕੇ ਕੰਘਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਮੂੰਹੋਂ ਮੰਗ-ਮੰਗ ਟਰੱਕਾਂ ਦੇ ਟਰੱਕ ਭਰੇ ਲੈਂਦੇ ਨੇ। ਇੱਕ ਮੈਂ ਹਾਂ ਜੀਹਨੇ ਇੱਕ ਰੁਪਈਏ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਹਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੱਲਿਆਂ ਤੋਂ ਡੱਕਾ ਨ੍ਹੀਂ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਏਨੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਸਭ ਅਹਿਸਾਨਫਰਾਮੋਸ਼ ਨੇ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਗੁਣ ਪਾਉਂਦੈ। ਜੇ ਕਿਤੇ ਇੱਥੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਨੇ ਸੂਈ ਤੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਤੱਕ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਦਾਜ ਵਿੱਚ ਦੇਣੀ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਵੇਲੇ ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਗਈ ਸੀ। ਹੱਥੀਂ ਆਪਣੀ ਰੇਖ ਚ ਮੇਖ ਗੱਡ ਬੈਠਾ। ਸ਼ਾਇਦ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੀ ਹਾਅ ਲੱਗ ਗਈ ਐ, ਜਿਹੜੀ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਲੜਾਕੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਦੀ ਆਈ ਐ, ਘਰ ਨੂੰ ਪਾਨੀਪੱਤ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਈ ਬਣਾਇਆ ਪਿਐ। ਵਿਕਰੋਟਰੀਆਂ ਮੇਰੇ ਤੇ ਬੜਾ ਮਰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਖਾਤਰ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਵੀ ਛੱਡ ਆਈ ਸੀ। ਬੜੀਆਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ ਬਈ ਉਸ ਰੰਨ ਨੇ। ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈ, ਨਹੀਂ ਹੱਥੀਂ ਜਹਿਰ ਦੇ ਦੇ। ਮੈਂ ਹੀ ਨ੍ਹੀਂ ਉਹਨੂੰ ਲੱਤ ਲਾਈ। ਦੇਸੀ ਲਾੜੇ ਅਤੇ ਵਲਾਇਤੀ ਲਾੜੀ ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਜੁਆਕ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਉਹ ਇਥੇ ਦੇ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਇੰਡੀਆਂ ਜਾਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਮੇਮ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਚੰਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਵਿਕਰੋਟੀਆ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ, ਦੋਨੋਂ ਜੀਅ ਮੌਜਾਂ ਕਰਦੇ। ਗੋਰੀਆਂ ਦੀ ਸਿਫਤ ਐ ਬਈ ਡੱਕਾ ਨ੍ਹੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿੰਦੀਆਂ, ਨਾ ਪੇਕਿਆਂ ਨੂੰ, ਨਾ ਸਾਹੁਰਿਆਂ ਨੂੰ। ਆਪ ਕਮਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਉਡਾਉਂਦੀਆਂ। ਨਾ ਹੀ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰ-ਕਰ ਬੈਂਕਾਂ ਭਰਦੀਆਂ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਣਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧਾ ਹਿਸਾਬ ਹੁੰਦੈ, ਦਾਲ ਰੋਟੀ ਖਾਉ, ਪ੍ਰਭੂ ਕੇ ਗੁਣ ਗਾਉ। ਅਸੀਂ ਏਸ਼ੀਅਨ ਹੀ ਆਪਣੇ ਲਈ ਸਿਰ-ਦਰਦੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲੈਂਨੇ ਵਾਂ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੈਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਚੱਜ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਫੇਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਗਿੱਟ-ਮਿੱਟ ਕਰ ਲਈ ਦੀ ਸੀ। ਗੋਰੀ ਨਸਲ ਦੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨਣੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਅਜੇ ਤਾਈਂ ਭੁਲਾਇਆਂ ਨ੍ਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀ। ਹਾਏ! ਵਿਕੀ (ਵਿਕਟੋਰੀਆ) ਕਿੱਥੇ ਐਂ ਤੂੰ? -ਲੋਕ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀ ਦਾਤ ਲਈ ਰੱਬ ਅੱਗੇ ਨੱਕ ਰਗੜਦੇ ਨੇ। ਸਾਨੂੰ ਮਿਹਰਵਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਦੀਪੂ ਦਿੱਤੈ, ਇਹ ਉਹਦਾ ਜੀਵਨ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਤੇ ਤੁਲੀ ਹੋਈ ਆ। ਮੈਂ ਸੱਤੇ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਹੱਡ ਭੰਨ੍ਹਾਉਂਦਾਂ ਬਈ ਚਾਰ ਛਿੱਲੜ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਕਿ ਬਲੂਰ ਦੀ ਲਾਈਫ ਬਣ ਜੇ। ਪਰ ਇਹਨੇ ਕੁੱਤੀ ਨੇ ਔਲਾਦ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦੀ ਬੁਰਕੀ ਖੋਹ ਕੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਰਜਾਉਣ ਤੇ ਲੱਕ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੋਇਐ। - ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਆ ਏਸ ਗੰਦੀ ਜਨਾਨੀ ਨੇ। ਝਾਕਣਾ ਨ੍ਹੀਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਇਹਦੇ ਮਤਲਵਪ੍ਰਸਤ ਵੱਲ।)
ਕਮਰਾ- (ਤਕੜੇ ਚਿਰ ਤੋਂ ਖਾਸੀ ਦੇਰ ਲਈ ਕੰਨ ਪਾੜਵੀਂ ਖਾਮੋਸ਼ੀ!) 

ਹਰਿੰਦਰ- (ਚੱਲ ਬੀਬੀ ਹਰਿੰਦਰ ਕੁਰੇ! ਜੇ ਇਹ ਹੀਂਡੀ ਆ ਤਾਂ ਤੂੰ ਹੀ ਲਿਫ ਜਾਹ। ਠੰਡਾ ਤੱਤਾ ਸਮੋਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿੱਖ। ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸਿਆਣਪ ਸੋਚਣੀ ਪੈਂਦੀ ਆ ਅਖੀਰ ਨੂੰ। ਸੰਤਾਨ ਖਾਤਰ ਝੱਲ ਲੈ ਚਗੌਂਟੇ, ਹੋਰ ਕੀ ਆ।)
ਅਜਮੇਰ- (ਭਾਈ ਅਜਮੇਰ ਸਿਆਂ! ਤੂੰ ਹੀ ਅਕਲ ਦਾ ਰਾਹ ਫੜ੍ਹ। ਇਹਨੂੰ ਆਕੜਕੰਨੀ ਤੀਵੀਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਤਿਉ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਨਿਆਣੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਜਾੜਣ ਲੱਗਿਐਂ? ਉਹ ਜਾਣੇ! ਔਖਾ-ਸੌਖਾ ਹੋ ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਕਹਿੰਦੀ ਆ ਉਵੇਂ ਕਰ ਲੈ।)
ਦੀਪੂ- ਊ ਊ ਐ ਐਂ।
ਅਜਮੇਰ- ਇਹ ਫੇਰ ਕਿਉਂ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਐ? ਭੁੱਖਾ ਤਾਂ ਨ੍ਹੀਂ? ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਇਆ ਸੀ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਹਾਂ ਜੀ, ਰੱਜ ਕੇ ਪਿਆ ਸੀ। ਪਤਾ ਨ੍ਹੀਂ ਕਾਹਤੋਂ ਦੋ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਦੀਪੂ, ਇਉਂ ਹੀ ਰਿਹਾੜ ਜਿਹੀ ਕਰੀ ਜਾਂਦੈ। ਨਾ ਕੁੱਝ ਖਾਂਦੈ, ਨਾ ਪੀਂਦੈ, ਨਾ ਹੀ ਚੱਜ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ-ਖੁਡਦੈ।
ਅਜਮੇਰ- ਜੀ ਪੀ ਤੋਂ ਚੈਕਅੱਪ ਕਰਵਾ ਕੇ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਸੀ ਕੋਈ। ਕੁੱਝ ਦੁੱਖਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਗਈ ਸੀ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਵੀ ਦਾਦਣਾ ਦੇਖ-ਦੁਖ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ, ਕੁਸ਼ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਤਾਂ ਪਰਫੈਕਟਲੀ ਵੈੱਲ ਆ। -ਜਦੋਂ ਦਾ ਗੁਆਡੀਆਂ ਨੇ ਘਰ ਮੂਵ ਕੀਤੈ, ਦੀਪੂ ਉਦੋਂ ਦਾ ਈ ਉਦਾਸ ਜਿਹਾ ਰਹਿੰਦੈ। ਅੱਗੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇੱਲਤਾਂ ਬਹੁਤ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹਦਾ ਜੀਅ ਨ੍ਹੀਂ ਲੱਗਦੈ। ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਜੋ ਚੀਜ਼ ਹੱਥ ਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਚਲਾ ਕੇ ਮਾਰਦੈ। ਸ਼ੁਕਰ ਹੋਉ ਜਦ ਸਤੰਬਰ ਚ ਨਰਸਰੀ ਜਾਣ ਲੱਗੂ। ਘਰੇ ਤਾਂ ਕੱਲਾ ਕਰਕੇ ਕੰਧਾਂ-ਕੌਲਿਆਂ ਨਾਲ ਵੱਜਦਾ ਫਿਰਦੈ। ਉਂਝ, ਮੈਂ ਵੀ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਕਹੇ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਲੱਗਦੈ ਇਹ ਢਿੱਲਾ-ਮੱਠਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਲੋਨਲੀ ਫੀਲ ਕਰਦੈ।
ਅਜਮੇਰ- ਇਹਨੂੰ ਖੇਡਣ ਲਈ ਖੇਡ ਦੇ ਦਿੰਨੇ ਆਂ ਫੇਰ। -ਹੁਣ ਤਾਂ ਗੈਪ ਵੀ ਖਾਸਾ ਹੀ ਪੈ ਗਿਐ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਵਾਹੇਗੁਰੂ ਕਹੋ! ਆਪਣੀ ਤਾਂ ਭਾਈ ਬੱਸ ਆ।
ਅਜਮੇਰ- ਇੱਕ ਨਾਲ ਈ। ਇੱਕ ਨਾਲ ਕੀ ਬਣਦੈ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਹੋਰ ਪੰਜਾਹ ਚਾਹੀਦੈ ਆ? ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜੰਮਣਾ ਪਵੇ ਫੇਰ ਪਤਾ ਲੱਗੇ। ਇੱਕ ਜੀਅ ਬਹੁਤ ਆ ਹੋਰ ਗਾਹਾਂ ਹਾਕੀ ਦੀ ਟੀਮ ਥੋੜਾ ਬਣਾਉਣੀ ਆ?
ਅਜਮੇਰ- ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਤਾਂ ਹੋਰ ਹੋਵੇ। ਸਿਆਣੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਆ, ਕੱਲੀ ਹੋਵੇ ਨਾ ਵਣਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲਕੜੀ। ਕੱਲਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪੁੱਤ ਜੱਟ ਦਾ। ਕੱਲੇ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ਰੀਕ ਹੀ ਵੱਢ ਦਿੰਦੇ ਆ। ਇੱਕ ਜਣਾ ਕਿਹੜੇ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸੇ ਹੋਊ? ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਵਿਤਾ ਨ੍ਹੀਂ ਇੱਕ:-
ਇੱਕ ਪੁੱਤ ਨਾ ਜਾਈਂ ਰੰਨੇ।
ਲਾਡ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਖਾ ਮੰਨੇ।
ਬਾਹਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਾਪੇ ਅੰਨ੍ਹੇ।
ਘਰ ਆਵੇ ਤਾਂ ਭਾਂਡੇ ਭੰਨੇ।
ਇੱਕ ਪੁੱਤ ਨਾ ਜਾਈਂ ਰੰਨੇ।
ਇੱਕ ਪੁੱਤ ਨਾ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਨਾਂਹ! -ਨਾ!! ਅਜੇ ਨ੍ਹੀਂ। ਹਾਲੇ ਹੱਥ ਤੰਗ ਐ।
ਅਜਮੇਰ- ਉੱਪਰ ਵਾਲਾ ਨਿਆਣੇ ਦਊ ਤਾਂ ਦਾਣੇ ਵੀ ਦਊ। ਬੜ੍ਹਾ ਦਇਆਵਾਨ ਐ ਉਹ, ਕੀੜਿਆਂ ਮਕੌੜਿਆਂ ਨੂੰ ਪੱਥਰਾਂ ਚ ਅੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦੈ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਨਾ ਬਾਬਾ ਨਾ, ਹੋਰ ਖਰਚੇ ਥੋੜੇ ਨੇ? ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਛਿੱਲੜ ਜੋੜ ਲਈਏ।
ਅਜਮੇਰ- ਜੋੜ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਜਮਾਲੇ ਹੋਰਾਂ ਸ਼ਾਹ ਹੋ ਜਾਣੈ? ਮਿਸ਼ਾਲ ਬਾਲ ਕੇ ਰਾਤ ਕੱਟਾਂਗੇ। -ਭੋਲੀਏ ਹਰੇਕ ਜੀਅ ਵਿਧਮਾਤਾ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਭਾਗ ਲਿਖਾ ਕੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਚ ਆਉਂਦੈ। ਇੰਨਸਾਨ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਚ ਹੁੰਦੈ ਉਹ ਉਹਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿੰਦੈ। ਏਸ ਮੁਲਖ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਬੱਚਾ ਜੰਮਦਾ ਹੀ ਕਮਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੈ। -ਕੀ ਖਿਆਲ ਆ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਂ ਕੀ ਕਹਿਣੈ? ਅਫੋਰਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਦੇਖ ਲਉ?
ਅਜਮੇਰ- ਦੇਖਣਾ, ਦਿਖਾਉਣਾ ਕੀ ਆ? ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਜੋੜੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਆਂ ਤੇ ਐਤਕੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਆਂ। -ਇੱਕ ਗੱਲ ਤਾਂ ਦੱਸ। ਮੇਰੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕੀ ਕਡਿੰਆਲੀ ਤਾਰ ਦੀ ਵਾੜ ਕਰੀ ਹੋਈ ਆ, ਜਿਹੜਾ ਦੂਰ ਹੋ ਕੇ ਪਈ ਐਂ? ਕੰਜਰਦੀਏ, ਕੋਲ ਨੂੰ ਆਜਾ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਆਹੋ, ਅੱਗੇ ਕੁੱਟਣ ਵੇਲੇ ਜੇ ਕੋਈ ਹੱਡੀ-ਪਸਲੀ ਸਾਬਤੀ ਬੱਚ ਗਈ ਐ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਤੋੜਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਹੋਣੈ? ਸੁਰਮਾ ਬਣਾ ਦੋ ਮੇਰਾ!
ਅਜਮੇਰ- ਮੇਰਾ ਦਿਮਾਗ ਖਰਾਬ ਹੋਇਐ, ਜੋ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਪੁਲਸੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਤੈਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਸੂਰੋਂ ਕੁੱਟੂੰਗਾ? ਛੱਮਕ-ਛੱਲੋ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਦਾਂ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਜਾਣਦਿਆ ਕਰੋ, ਕੁਫਰ ਤੋਲਣ ਨੂੰ। ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨ੍ਹੀਂ ਕਰਦੇ।
ਅਜਮੇਰ- ਕਰਦਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਤੇਰਾ ਤਿਉ ਈ ਬਹੁਤ ਆਉਂਦੈ। ਕਹੇਂ ਤਾਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਵਾਂਗੂੰ ਛਾਤੀ ਪਾੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿਖਾ ਦਿੰਦਾਂ? -ਐਵੇਂ ਕਵਾਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਨਖਰੇ ਜਿਹੇ ਕਰਕੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਦਿਲ ਨ੍ਹੀਂ ਤੜਫਾਈਦੈ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਂ ਨ੍ਹੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨੇੜੇ ਆਉਣਾ। ਪਰ੍ਹੇ ਹੋ ਜੋ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਨਾ, ਹੱਟ ਜੋ। ਮੇਰੇ ਪੱਟਾਂ ਤੇ ਹੱਥ ਨਾ ਫੇਰੋ। ਗੁੱਸੇ ਆਂ ਮੈਂ ਧਾਡੇ ਨਾਲ।
ਅਜਮੇਰ- ਨਾ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਰੁੱਸ ਨਾ। ਮਿੰਨਤ ਕਰਦਾਂ ਤੇਰੀ। ਪੈਰੀਂ ਹੱਥ ਲਵਾ ਲੈ? ਆਹ ਦੇਖ ਤੇਰੇ ਗੋਡੇ ਘੁੱਟਦਾਂ। ਚਾਹੇ ਜਿਵੇਂ ਮਾਸਟਰ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਸਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਉਵੇਂ ਲੱਤਾਂ ਹੇਠ ਦੀ ਕੰਨ ਫੜ੍ਹਾ ਕੇ ਮੁਰਗਾ ਬਣਾ ਲੈ? ਪਰ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਮੰਨ ਜਾ। ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਨਾ ਸਹੀ, ਦੀਪੂ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸਹੀ। -ਡਾਰਲਿੰਗ, ਤੇਰੀ ਬੇਰੁਖੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਆ ਮਜ਼ਾ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਮਿਲਤਾ ਹੈ ਤੁਮੇ ਹਮ ਸੇ ਰੂਠ ਜਾਨੇ ਮੇ, ਰੂਠਨੇ ਕੋ ਲਗਤੀ ਹੈਂ ਦੋ ਘੜੀਆਂ ਉਮਰ ਕੱਟ ਜਾਏਗੀ ਮਨਾਨੇ ਮੇ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਜਿੰਨੇ ਮਰਜ਼ੀ ਡਾਇਲਾਗ ਮਾਰ ਲੋ, ਐਨਾ ਸੁਖਾਲਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਨ੍ਹੀਂ ਮੈਂ। ਖੂਬ ਸਮਝਦੀ ਆਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਚਾਲਾਂ, ਦਿਨੇ ਲੜਾਈਆਂ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੁਲ੍ਹਾ-ਸਫਾਈਆਂ।
ਅਜਮੇਰ- ਪੀਤੀ ਖਾਧੀ ਵਿੱਚ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਹੁੰਦਾ। ਉਂੱਚਾ-ਨੀਵਾਂ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦੈ। ਤੂੰ ਬੁਰਾ ਨਾ ਮਨਾਇਆ ਕਰ। ਪੁੱਤ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਬੋਲਦੇ ਕੌੜਾ , ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਅਸੀਂ ਖੰਡ ਹੀਰੀਏ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੈਂ ਹੋਰ ਕੀ ਸਿਆਪੇ ਕਰਦੀ ਆਂ? ਆਹੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦੀ ਆਂ, ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਮੂਤ ਪੀਣਾ ਨ੍ਹੀਂ ਛੱਡਦੇ, ਓਨੀ ਦੇਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣੀ ਬੀਹੀ ਚੋਂ ਗੱਡਾ ਨ੍ਹੀਂ ਲੰਘਣ ਦੇਣਾ। -ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਨ੍ਹੀਂ ਹੈ ਇਹ। ਸ਼ਰਾਬ ਡੈਣ ਤਾਂ ਸ਼ਰਾਬੀ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਆ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਪੀ, ਫੇਰ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਉਂਗੀ। -ਬਚ ਜਾਉ ਜੇ ਬਚ ਹੁੰਦੈ ਤਾਂ।
ਅਜਮੇਰ- ਮੇਰੀ ਮੈਰਲਿਨ ਮੁਨਰੋ, ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਨਰਗਸੀ ਨੈਣਾਂ ਚੋਂ ਪਲਾਉਂਦੀ ਰਹੇਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸ਼ਰਾਬ ਕਾਸ ਨੂੰ ਪੀਣੀ ਆ? ਤੂੰ ਲੜਦੀ-ਝਗੜਦੀ ਐ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਦੁੱਖੀ ਹੋਇਆ ਪੀਨਾਂ । ਜੇ ਤੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਚ ਅੱਖਾਂ ਪਾ ਕੇ ਕਹੇਂ, ਛੱਡਦੇ ਸੌਫੀਆਂ ਪੀਣੀ ਮੈਂ ਨਾ ਡੀਪਲੋਮੈਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮਿੱਤਰਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਦਾਰੂ ਵਨੀ ਝਾਕਾਂ ਨਾ। ਤੀਵੀਂਆਂ ਪਿੱਛੇ ਤਾਂ ਮਰਦ ਤਸਬੀਹਾਂ ਸਿੱਟ ਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਸ਼ਰਾਬ ਤਾਂ ਚੀਜ਼ ਈ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ। -ਹਾਂ ਸੱਚ, ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਨੀ ਐਂ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਆਪਦੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦਾ ਹੇਜ਼ ਛੱਡ? ਜਿਹੜੇ ਲੜਾਈ ਦੀ ਅਸਲੀ ਜੜ੍ਹ ਐ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਮੰਨਜ਼ੂਰ ਐ। ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਕਹੋਂ ਮੈਂ ਉਮੇ ਕਰੂੰ। ਜਿਦਣ ਮੇਰਾ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਦਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ ਸੀ। ਮਰਦੇ ਦਮ ਤੱਕ ਮੈਂ ਤਾਂ ਥੋਡਿਆਂ ਸਾਹਾਂ ਚ ਸਾਹ ਲੈਣੈ। ਮੈਂ ਬਚਨ ਦਿੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਤਨ, ਮਨ, ਧਨ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡੀ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਦਾ ਖੁਸ਼ ਰੱਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਾਂਗੀ। ਤੁਹਾਡੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਐਸਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਲ ਦੁੱਖੇ। ਹੁਣ ਤੋਂ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਖੁਨਾਮੀ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਨਿਸ਼ੰਗ ਮਸਾਲਾ ਰਗੜਨ ਵਾਲੇ ਕੁੰਡੇ ਚ ਪਾ ਕੇ ਘੋਟਣੇ ਨਾਲ ਦਰੜ ਦਿਉ। ਮੈਂ ਸੀਅ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਕਰੂੰਗੀ। -ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਵਾਅਦਾ ਕਰੋ ਕਿ ਮੁੜ ਕੇ ਚੰਦਰੀ ਦਾਰੂ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦੇ?
ਅਜਮੇਰ- ਲੈ ਫੇਰ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਲੜਾਈ ਮੁੱਕ ਗੀ। ਤੂੰ ਵਾਅਦੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਐਂ, ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾ ਪੀਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਪਾਉਂਨਾਂ। ਕਹੇਂ ਤਾਂ ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੀ ਰਸੋਈ ਚ ਖਾਲੀ ਬੋਤਲ ਪਈ ਆ, ਉਹ ਵੀ ਭੰਨ੍ਹ ਆਵਾਂ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਰਹਿਣ ਦੋ ਐਨੀ ਉਵਰਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨ੍ਹੀਂ। -ਫਿਲਹਾਲ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਰੂਪ ਦੀ ਭਰੀ ਸਰਾਹੀ ਨੂੰ ਡੀਕ ਲਾ ਕੇ ਗੱਟਾਗਟ ਪੀਣ ਦੀ ਕਰੋ।
ਅਜਮੇਰ- ਨਾਭੇ ਆਲੇ ਠੇਕੇ ਦੀਏ ਬੰਦ ਬੋਤਲੇ, ਤੈਨੂੰ ਲਾਹਾਂ ਨਾ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ। -ਖਬਨੀ ਕਿਉਂ, ਅੱਜ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਹੁਸੀਨ ਬਹੁਤ ਲੱਗਦੀ ਏਂ, ਤੇਰਾ ਪੁਰਨੂਰ ਜਲਵਾ ਔਰ ਮੇਰੀ ਖੁਰਖਾਬ ਬੇਦਾਰੀ। ਯੇ ਆਲਮ ਹੈ, ਦੋ ਆਲਮ ਮੇ ਜੋ, ਆਲਮ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਉੜਦੂ ਜਈ ਨਾ ਘੋਟੋ ਜੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਚ ਸੱਚੋ-ਸੱਚ ਦੱਸੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੈਂ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਸੋਹਣੀ ਲੱਗਦੀ ਆਂ?
ਅਜਮੇਰ- ਐਨੀ ਸੋਹਣੀ-ਐਨੀ ਸੋਹਣੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦੈ, ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਵਾਂ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਦੱਤ! ਸ਼ੈਤਾਨ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਦੇ। ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਕੀ ਉੱਲੀ ਲੱਗ ਗਈ ਐ? ਬਦਮਾਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੋਂ ਤਾਂ, ਜਨਾਨੀ ਵਡਿਆਉਣੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਸਿੱਖੇ।
ਅਜ਼ਮੇਰ- ਆਏ-ਹਾਏ! ਮਾਧੁਰੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤ ਈ ਬਣੀ ਪਈ ਐਂ ਅੱਜ ਤਾਂ। ਆਹ ਚਾਈਨਾ ਸਿਲਕ ਦਾ ਨਸਵਾਰੀ ਸੂਟ ਮੇਰੀ ਬਿਊਟੀ-ਕੁਈਨ ਦੇ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਬੜਾ ਫੱਬਦੈ। ਚਾਨਣ ਵੰਨਾ ਰੰਗ ਤੇਰਾ ਪੁਨਿਆ ਨੂੰ ਪਾਉਂਦਾ ਮਾਤ ਨੀ, ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਨੇੜੇ ਹੋ ਜਾ ਸਿਨੇ ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਲਾਟ ਨੀ ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਬਾਅਲਾ ਧੱਕਾ ਨਾ ਕਰਿਉ, ਹੈਂ? ਪੀਤੇ ਤੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜਾਨਵਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹੋ।
ਅਜਮੇਰ- ਸਿੱਧੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆ ਜਾ ਲੀਹ ਤੇ ਫੇਰ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਸਬਰ ਕਰੋ, ਲੀੜੇ ਪਾੜਨੇ ਆ? ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚੜ੍ਹ ਮਿੱਤਰਾ। ਮੈਂ ਪਤਲੇ ਬਾਂਸ ਦੀ ਪੋਰੀ। ਹਾਏ! ਬੰਦਿਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਪੋਲਾ-ਪੋਲਾ ਨ੍ਹੀਂ ਚੁੰਮ ਸਕਦੇ? ਖਾਣੈ ਮੈਨੂੰ? ਜੈਂਟਲੀ ਕਿੱਸ ਕਰੋ। ਹਈ! ਮੈਂ ਕਹਿੰਨੀ ਆਂ ਦੰਦੀਆਂ ਨਾ ਵੱਢੋਨਾਲਾ ਤੋੜਨੈ? ਖੜੋ-ਖੜੋ-ਖੜੋ!
ਅਜਮੇਰ- ਕਿਉਂ? ਹੁਣ ਕੀ ਹੋ ਗਿਐ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਥੱਲੇ ਫਰਸ਼ ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਆਂ, ਮੰਜਾ ਚਿੰਕੂ-ਚਿੰਕੂ ਕਰੂ। ਖੜਕੇ ਨਾਲ ਦੀਪੂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਖਰਾਬ ਹੋਊ।
ਅਜਮੇਰ- ਠੀਕ ਆ, ਜਿਵੇਂ ਤੇਰੀ ਖੁਸ਼ੀ! ਔਥੇ ਚੱਲ ਭੁੰਜੇ ਰੜੇ ਨੂੰ, ਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਕਾਰਪੈਟ ਤੇ ਸਿਰਹਾਣਾ ਸਿੱਟਿਐ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਟਾਇਮ ਵੇਸਟ ਨਾ ਕਰੀ ਜਾਉ, ਫੱਟਾਫਟ ਆਉ। ਨੰਗੇ ਪਿੰਡੇ ਠੰਡ ਲੱਗਦੀ ਆ ਮੈਨੂੰ।
ਅਜਮੇਰ- !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
ਹਰਿੰਦਰ- !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
ਫਲੋਰ ਬੋਰਡ (ਫਰਸ਼ ਦੇ ਫੱਟੇ)- ਠੱਕ ਠੱਕ ਠੱਕਾ ਠੱਕ
ਅਜਮੇਰ- ਆਹ! ਨਜ਼ਾਰਾ ਆ ਗਿਐ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਹੌਲੀ ਫੁੱਲ ਅਰਗੀ ਹੋ ਗਈ ਆਂ ਮੈਂ ਵੀ।
ਅਜਮੇਰ- ਵਾਹ ਬਈ ਵਾਹ! ਤੂੰ ਤਾਂ ਮਿੰਟਾਂ-ਸਕਿੰਟਾਂ ਚ ਈ ਮੈਨੂੰ ਬਹਿਸ਼ਤ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦੀ ਏਂ। -ਤੂੰ ਤੇ ਦੀਪੂ ਨਾ ਹੋਵੋਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣੀ ਫਜ਼ੂਲ ਤੇ ਬੇਮਤਲਵੀ ਲੱਗੇ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਆਹਾ! ਸੱਚੀਂ ਮਜ਼ਾ ਆ ਗਿਐ। ਐਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਹੱਬਤ ਨਾ ਦਿਆ ਕਰੋ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਮੈਂ ਸਾਂਭ ਹੀ ਨਾ ਸਕਾਂ! ਮੈਂ ਰੱਬ ਦਾ ਲੱਖ-ਲੱਖ ਸ਼ੁਕਰ ਗੁਜ਼ਾਰਦੀ ਆਂ ਜਿਸ ਨੇ ਮੇਰੀ ਝੋਲੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦੀਪੂ ਵਰਗਾ ਪਿਆਰਾ ਪੁੱਤ ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗਾ ਖੂਬਸੁਰਤ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਤੀ ਦਿੱਤੈ। ਮੈਨੂੰ ਹੋਰ ਕੀ ਚਾਹੀਦੈ? -ਲਾਇਫ ਇਜ਼ ਟੂ ਸ਼ੋਰਟ ਫਾਰ ਲੱਵ। ਹੁਣ ਤੋਂ ਆਪਾਂ ਰੁਸਿਆ-ਲੜਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ?
ਅਜਮੇਰ- ਲੈ ਹੈ, ਲੜਨ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣ। -ਚੱਲ ਲੀੜੇ ਪਾ ਲਈਏ, ਬੈੱਡ ਤੇ ਲੇਟ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਾਂਗੇ। -ਆਏਂ ਕਰ, ਤੂੰ ਪਰ੍ਹੇ ਪੈਅ ਜੀਂ, ਮੈਂ ਉਰਲੇ ਪਾਸੇ ਪੈਅ ਜਾਨਾਂ। ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਆਪਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਕਰ ਲੈਂਨੇ ਆਂ।
ਹਰਿੰਦਰ- ਔਰਾਈਟ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਹਾਡੀ ਮਰਜ਼ੀ। ਦੀਪੂ ਦੇ ਡੈਡੀ, ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਪਲੰਘ ਤੇ ਢੂਹੀ ਲਾਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਮੇਰੀ ਅੱਖ ਤਾਂ ਲੱਗਦੀ ਜਾਂਦੀ ਆ। ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਆਂ ਮੈਂ ਤਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਜਾਗਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸੌਂ ਗਏ?
ਅਜਮੇਰ- ਹਾਂ, ਦੀਪੂ ਦੀ ਮਾਂ, ਮੈਂ ਵੀ ਸਮਝ ਲੈ ਸੌਂ ਗਿਆਂ।
ਦੀਪੂ- ਮੰਮੀ-ਦੈਦੀ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦੇਥ ਲੋ ਮੈਂ ਵੀ ਛੁੱਤਾ ਪਿਆਂ!
ਅਜਮੇਰ- ਉਏ ਬਦਮਾਸ਼ਾ ਤੂੰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਜਾਗਦਾ ਈ ਐ?
ਹਰਿੰਦਰ- ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਸਮਝੇ ਸੀ ਦੀਪੂ......... !

****